Hoegalemannisch
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Hoegalemannisch (Hochalemannisch of Schwytzertütsch) is de taol die gesproke weurt in 't Germaanstaolege deil vaan Zwitserland, 't uterste zuidweste vaan Duitsland, 't uterste zuie vaan D'n Elzas en west-Oosteriek. De grens mèt 't Nederalemannisch weurt getrokke mèt de grèns vaan 't gebeed, boe de Ajdgermaanse K- in Kch- of Ch- verandert: in 't Hoegalemannisch zeet me dus Kchind of Chind veur "keend", in 't Nederalemannisch "gewoen" Kind. Alles bijein zien 'rs zoen 10 miljoen sprekers. Dèks weurt 't Hoegalemannisch ouch weer ingedeild in Hochalemannisch (zoonder mie), de taol vaan de hoegvlaktes en Höchstalemannisch, de taol vaan 't hoeggebergde. Taolkóndege dinke tot in 't Hoegalemannisch de klaankveranderinge zien oontstoon, die 't Duits allewijl vaan 't Nederlands en 't Neder-Limburgs doen versjèlle.
Sociale status
bewirkIn Fraankriek steit de taol oonder groete drök, meh in Duitsland en zeker Zwitserland kin me ze nog euveral in 't spraokgebeed hure. 't Hoegalemannisch is op gein meneer sociaal gekleurd: alle Zwitserduitsers spreke 't. Allein op sjaole en in de media weurt 't Duits gebruuk, waor 't ouch meh umtot de noordeleke en zuideleke dialekte oonderein neet of koelek te verstoon zien.