Moeër (greunte)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De moeër is botanisch dezelfde saoërt wie de inheemse plaant, de wil moeër (Daucus carota). Aander familielede zeunt Chaerophyllum temulum (dölle kervel), Anethum graveolens (dille), Carum carvi (karwij), Pastinaca sativa (pastinaak) en Heracleum sphondylium (baereklauw). Moeëre zeunt riek an bètacaroteen, dat in 't lief wert ömgezat in vitamine A.

Historie

Ègesgepaeërsjde wórtelesap

De oranje moeër is 't resultaat van krusinge. Warsjienglek waoërte de örsjte oranje moeëre geteeld in Vlaandere in d'r 15e ieëw of vreuge 16e ieëw. De oranje moeër waoërt pas in dr 17e ieeëw versjprèjd över de rest van Europa.

Gebroek

Moeëre werre traditioneel mèt aerte en gekaoëkt gaeëte. Vördat me dis greunte ópdeent dèèt me dao nog get soeker en bótter bie en neet allèng vör d'r lekker. Wèlt me d'r betacaroteen in 't lief kènne ömzètte in vitamine A da haat me dao ooch soeker en botter vör nuëdèg.
In d'r weeter is moeëreoonderèè mèt gebraoje sjpek e traditioneel gerech. Wórtelerasp is geleefd es biegerech bie d'r barbecue. Wieër werre moeëre traditioneel gebroekt bie 't trèkke van 'ne hoonderbouillon en in sóppe en gerechte allerhaand. Moereflaaj is 'ne Limburgse vla belag mèt gesjaafde moeëre. Allewiel wert moeëresap gepromoot es gezoondhèèdsdraank en is in de supermarkte kriege.

Moeëreteelt

De moeër kènt al in januari geziejd waeëre mae mètstens bèjt me daomèt bies april. Ze beginne al vreug in 't sezoen te greuje. Wiemieë me de riej moeëre oetdunt wie dieker de resterende kènne waeëre.

Types en Rasse

Verschillende typen

Me kan versjèjje types oondersjèjje:

Bospeen en waspeen
Nantes
Weentermoeëre: o.a. Flakkeese en Berlikummer
Parijse broei (ron moeër)

Kraenkdes en plaoge

Aantasting dör wórtelvleeg is 'n enorm plaog. In 'ne klènge móstem kan me nètter gebroeke öm de vleegskes bie de plaante e-weg te houwe. Bie oonvoldoende vruchwisseling kènne ooch aaltjes e probleem zieë. Belangrieke kraenkdes zeunt kroedverbroening (Alternaria dauci), violet wórtelrót (Helicobasidium brebissonii) en meeldauw (Erysiphe heraclei).