Wiljen akkelej
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De wiljen akkelej (Aquilegia vulgaris) is 'n vaste plantj oete ranonkelfemielje (Ranunculaceae). De saort is hieël zeldjzaam in Zuud-Limbörg, meh kump waal op anger plaatse verwiljerdj get mieë veur.
De standjplaats vanne plantj is op vöchtige, besjieëmdje, grasige plaatsen en op leechte plaatsen in e loufbós. De plantj kump van netuur veur inne gemaesigdje zaons van Europa en Azië. Ieëre woort de plantj ouch väöl aangepaotj op begraafplaatse.
De wiljen akkelej is 'n kortlaevendje, mieëjäörige, kroedechtige plantj die greutj toet 'n huuegdje van 45 toet 60 cm. De plantj bleutj van mei toet julie met 3 toet 5 cm groeate blome, die vief opvallendje gepuntje paarsblaw, roeadpaarse, raos of witte kroeanblajer en taalrieke maeldräöj höbbe. De puntj wuuertj gevörmp door 'n honingkleer. De vröch is 'n kaokervröch.
De saort kump versprèdj veur in kroed- en graasrieke, meistes leechte eiken- en beukebus (gemingdje bus), wiejer inne randj rónjelóm hègken en op druueg of halfdruueg graaslenj. De wiljen akkelej haet 'ne veurkäör veur zomerwerme, maesig druuegen, aetesrieke, kalkhajendj, mildj-zoere, losse, steinige, zenjetigen of zuvere leimbaom. Wie zónniger de standjplaats is, wie baeter de plantj 't duit.
Alle deiler vanne plantj zeen zwaak vergiftig. Inne vouksgenaeskónde woort 'n wirking taenge reumatiek en móndj- en kaelóntstaekeninge toegesjreven ane plantj.