Verzörgingsstaot
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'ne Verzörgingsstaot[1], Welvaartsstaot[2] of Veurzeningsstaot[3] is 'ne staotsvörm boe-in de staot d'n ikkenomische en sociaolen touwstand vaan de börgers beheujt en versterk, door ziech te basere op 't prinsiep vaan geliekweerdegheid en verantweurdelekheid. De Britse sociaol-weitesjapper T. H. Marshall besjrijf de moderne verzörgingsstaot es 'n distintief combinatie vaan democratie, welvaart en kapitalisme. D'n allewijle verzörgingsstaot in Wes-Europa kaom op in de Nao-Oorlogsen Tied en woort geïnitieerd door politici oet versjèllende ideologieë, vaan de christendemocratie en 't sociaol-liberaolisme bis de sociaoldemocratie en 't socialisme.
Es e soortemint vaan zoegenaomde gehösselde ikkenemie investeert de verzörgingsstaot gouverminteel institute veur, oonder aandere, gezoondheidszörg en educatie die direk positief impek motte höbbe veur individueel börgers. De verzörgingsstaot kaom op in de Nao-Oorlogsen Tied, dus nao 't ind vaan d'n Twiede Wereldoorlog, in Wes-Europa. De groete polletieke antagoniste waore in deen tied in dit deil vaan de wereld de sociaoldemocrate en de christendemocrate. Zie waore 't veural op cultureel vlaak neet dèks mèt mekaar eins (wie 't homohouwelek en abortus). Op ikkenomisch niveau deilde de twie beweginge evels väöl standpönte. Zoe waor 't rillatief gemekelek um 'ne verzörgingsstaot op te bouwe in de meiste deile vaan democratisch en kapitalistisch Wes-Europa. Väöl historici wieze d'r allewijl op tot de consensus roontelum 't opbouwe vaan 'ne verzörgingsstaot deils te daanke waor door 't historisch bezej tot fascisme en Nazisme deils waore opgekomme door greuienden ermooj nao d'n Ierste Wereldoorlog. Democratie, zoe stèlde me nao d'n Twiede Wereldoorlog, kos in aander wäörd allein meh triomfere es d'n ermooj neet te extreem waor. 'n Aander explanatie is d'n opkoms vaan 't communisme in Oos-Europa en d'n dao-opvolgenden opkoms vaan de Kawwen Oorlog tösse 't kapitalistische Weste en 't communistisch Ooste. De floep dee oontstoond in Wes-Europa waor tot 't communisme allein meh verslage kos weure binne d'n eigene regio es me 't groetse aongekaarte perbleem vaan communiste - ermooj en oongeliekheid - zelf geit aonpakke.
Rifferenties
bewirk- Brón: de Ingelstaolege Wikipedia