Veganisjme
- Dit artikel is in mierder Limburgse dialekte gesjreve. Perbeer estebleef waal mer ei dialek per alinea aan te hauwe.
Veganisjme is e gedroagsprincipe, dat ienhèlt, dat m'r deere hun natuurleke vrijhèèd leet. Dit hèèt dus es belangrieksjte consequènties, dat m'r ze ien principe neet vingt, neet hèlt, neet gebruukt, neet joagt of aanderszins vaan 't ljève berooft, en dat m'r geng produkte, dèj va biesjte afkomsjtig zien, gilt en/of gebruukt.
Alledoagse produkte, dèj 'ne veganisj neet gilt en/of gebruukt, zien ongder aandere: vlèès, vis, gevwoegelte, mèlek en aander zuijvelprodukte, èjer, ech lèèr, suède, (èènden-) dongs, echte zij, ivoor, en troan.
't Veganisjme gèt dus e sjtuk wèjer, daan 't Vegetoarisjme, wat ienhilt, dat m'r geng deeren opét.
Motivering
bewirk- 't Belangriekste motief um veganisj te wjère is miesjtaal, dat m'r de deere gèè lèèd wilt oandoen.
- Doanjève is vrij algemèjn bekint, (en oach bewjieze), dat vegetwoariers 'wuver 't algemèjn minder kraank zien, daan onmivore, oftewoal alles'jèters.[1][2] Vaan doa oet kint m'r redenere, dat 't daan nog gezonder zal zien, um de biesjte gaans mèt rusj te loate.
- Òòch 't miljeu kint 'n flénke rol sjpwule bie de besjlissing, um veganisj te wjère, of te blieve. Iersjtens is 't noamelijk zò, dat 't plaantoardeg voodsel, dat m'r daan alleng nog mèr ét, (greunte en vruchte (oe òòch zoade, zo wè groane, tow behure, dus) vööl mie ròòw gegjète (kinne) wjère, es deerleke produkte, zo wé vlèès. Dat betèkent, dat daan vööl minder gekwoekt wurt en dus òòch vööl minder verbraandingsgaze (mèt CO2, dat 'ne hoofdveroezwoaker vaan 't Breujkasjeffek is) oetgesjtoete wjère.
- Twédens is 't zo, dat de produksie vaan greunte en vruchte nogal gèt minder landbouwgrongd vergt per kéllo, daan dèj vaan vlèès en aander deerleke middele. Dat betèkent ongder aandere, dat òòch zovööl minder Tropisch règebos gekapt of platgebraand hoof te wjère, um genog landbouwgrongd vrie te kriege (ien verbaand mèt de greujende 'wuverbevòòlking vaan de planeet). Dat tropisch règebos, wört òòch woal "de Longe vaan de Aarde", geneumd, umdat 't zo belangriek is vuur de zuvering en 't zeursjtofgehalte vaan de loch.
- Dreidens is doa daan noch 't rapport vaan de WHO, volgens wellek de vieteelt den ergsjte veroerzwoaker vaan 't breujkasjeffekt is; erger nog, daan 't gemotoriseerd verkier. [3]
- Veerdens is 't zo, dat es m'r gèè vlèès ét, m'r oach gène sjtaank veroerzwoakt ien de umgjèving, oe de biesjte, oe 't vlèès vaan oafkomsjtég is, gefokt wjère.
Gezongdhèèdsasjpekte
bewirk't Kumt nogal 'ns vuur, dat lui, dèj langeren tied (twie tot vief joar) 't veganéstiesje vódingpetroen hebbe gevòlgd, mèt e gebrek oan B12 véteméne te kaampe kriege, wat vuur de gezongdhèèd ernsjtige en ongumkieërboare gevolge kènt hebbe.[4] De oerzoak hievaan is daan, dat ze neet hebbe gezörgd, dat ze op 'n aander meneer genóg vaan dés vódingsstoffe, dèj veul ien vlèès en zuijvel zitte, binne kroage. Eng vaan de menere, um dat woal te doen, is 't gebruke vaan véteménepreparoate, oe oach B12 ien zèt. Òòch kint 't ien dit verbaand vaan belang zien, dat m'r zo wieneg möögelek sjtoffe binne krèjt, dèj de véteménes, wat m'r binne hèt, vernétege. Ène zo'ne sjtof is alcohol. Aandere zien èdsje (azien) en zaat.
'Wuverégens is 't zo, dat m'r es veganisj al gaw vööl minder verzwoadégde vètte ien kreit, daan es vlèès'jèter. Dat hèt 't vuurdèèl, dat m'r òòch vööl minder kaansj lupt, um vööl vuurkwoemende krèèngdes wé kaanker, hart- en vwòtoandoeninge en sókkerkrèèngde (diabetes) te kriege.
Referentie
bewirk- ↑ Interview mèt Paul Appleby 'wuver 't EPIC-Oxford ongderzeuk
- ↑ "Vegetarische Voeding krachtig voor de Gezondheid" (Vertoald artikel vaan Physicians Committee for Responsible Medicine - U.S.A.)
- ↑ Livestock's Long Shadow, FAO-UN, Rome 2006, Hoofsjtuk 1.1 Atmosphere and climate, blz 21, r. 4 en 5
- ↑ Literatuursjtudie Över vitamine B12 (1993)