Vallem

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Vallems. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Vallem (Vullem in t Sintruins, officieel Velm) lie feitelijk op t kruispunt tusse Luik, Vloam-Brabbant en Limburg. De dialeknoam van het durp kum rechstreiks van het Latijn. In het Latijn was doa vruger sproak van "Fallem", zoe wont het durp in den teid van Sint-Trudou och beschreive. In het dialec is dé noam dan och gebleive, en weid doa nog alteid van "Vallem" geklap.

Het durpke Vallem is iejen van de oadste van hiel Haspengoa. Trudou, den opriechter van de stad Sintruin, kam hei in vruger al iedere oanderen dag bedde in de kerk. Vallem is, noa Haspengoase nurme, och een groet durp. In Vallem woene teigewoadig een 2000 minse, as dzje dan de durpe nimp dè rondemedum Vallem ligge, dan komdzje ni voal durpe teige dè mier as 1000 man telle.

Dialek

Dour den teid is de toal dè ze in Vallem klappe dan och hiel fel verbrabbantsd, voul felder as in oander durpe in oos geboere. Wa hiel fel opvilt as dzje de toale van de differente durpe got bezien is da ze in Vallem ni klappe van "ich weit" (ik weet), mar van "ich wiet". Da is iet hiel typisch vur Vallem, in Kerrekom bevuirbeild is da ni mee en in Hallemol nog voul mender.

Och weudjes lek "doezig(e)" komdzje in oander durpe ni an teige. Het wood "doezig(e)" op zen eige hei gin betiekenis. Het is lek het weudje "des" in het Frans, da wilt och niks zegge. Ma hét verschel is da "doezig(e)" allienlek gezeid weid as dzje immand wilt aatmoake. "Doezig verreke", "doezige vaal biejest" het zen de grutste beleidiginge da dzje immand aat Vallem koent geve.