Tune hègk
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Tune hègk ies 'n gevlochte hèkwerk van versjillende soorte (doad) hout, sjtekker en riezer, woadoorheen wir ander tek, witsje of wietsje van b.v. wieje of hazelaer gevlochte zint. Dat woort vreuger väöl gedoon. Tegewoordig weurt 't wir toegepas bie vakwerkhoezer, heemtuine en in natuurhistorische musea.
't Wèrkwoord tune ies verwant aan 't Nederlandse tuin en 't Ingelsje town en beteikent: 'n umheining make of reparere. Loker in 'n deunehègk woorte op dees meneer toegemaak. Zoan hègk neump me 'n getuunde hègk.
Um 'n tunehègk te make of 'n hègk te tune meh ouch veur 't sjnoeie van deunehègke, woorte speciaal sjtevige laere tuunheisje gebruuk. Aan de veut droog me kemasje (laere beinkappe) of klómpe en veur houw me 'ne dunne laere sjolk. Meistal woort in de winter d'raan gewèrk of vreug in 't veurjaor.
't Gereidsjap besjtóng oet: 'n zaeg, 'n kapmes en 'n soort tang.
In en euver 't vlechwerk greuje rieranke en klumplante. Veugel make gaer hun nèske verborge tösje de tek en blaar: insekte zin d'r genoeg te vinge.
'n Tunehègk geit neet lang mèt, huègstens 10 jaor, umdat gebruuk weurt gemaak van (gedeiltelik) doad hout.
In Ingeland kènt me ze nog vinge es aafsjeiing tösje de weie.
Ander hègke, die toegepas were in 't Limburgs landsjap zint:
Trivia
bewirk- Volkswiesheid:
Eine hónd van 3 tung
ein peerd van 3 hung
eine miensj van 3 paerd
zin geine vets miè weerd
(Ein tung of tunehègk van 3 jaor; eine hónd van 9 jaor (3x3);ein peerd van 27 jaor (3x9); eine miensj van 81 jaor (3x27) zin in de reigel oud en versjlete.
- Hae veult ziech wie 'n veugelke in 'n tuun: 't geit 'm good.