Théodore Weustenraad
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Jean Théodore Hubert Weustenraad (Mestreech 1805 - Jambes, Name 1849) waor 'ne diechter, dee sjreef in 't Nederlands, 't Frans en 't Mestreechs.
Biografie bewirk
Weustenraad woort gebore in Mestreech, es ierste kind in e gezin wat later 16 kinder zou tèlle. Ziene pap waor procureur van 't (Franse) departement Nedermaas, boevan Mestreech destieds de hoofstad waor. Vanaof 1823 studeerde heer rechte en wiesbegeerte in Luik.
Limburgstalig Werk bewirk
In of get nao 1830 sjreef Weustenraad 'n ierste versie van De Percessie vaan Sjerpenheuvel, e satirisch gediech in 't Mestreechs euver 'ne gróp bedevaartgengers in Sjerpenheuvel. Tot zienen doed heet heer d'r aon gewèrk; 't gediech is (woersjijnelek) neet voltoejd. In 1849 storf 'r aon de cholera in Name.
Engagemint bewirk
Oonder invloed vaan 'ne hoeglieraar in Luik, Kinker, sjreef heer zien ierste gediechte in 't Nederlands, zoe-es 'n Vaderlandsche Lierzang boe-in heer ouch keuning Willem I bedaank veur Vredevaan en Volksgeluk. Weustenraad oogs waardering daomèt; d'r is zelfs sprake van 'n hoeglieraarsjap aon de universiteit van Utrech. Weustenraad maakde ander keuzes.
Wie 'r aofgestudeerd waor, in 1827, góng 'r trök nao Mestreech en vestigde zich dao es avvekaot. Heer kraog in deen tied liberaal ofwel vreug-socialistische ideeë. Ouch oontstónge antiregeringsgezinde sympathieë. Heer riechde same mèt medestanders 't blaad L'Eclaireur politique op, 'n "anti-Holland" of "pro-Belsj" tiedsjrif. In dee tied waor 'r hiel actief es journalis. Vlak nao de Belzje opstand in 1830, boe-in de Mestreechse burgerij zoonder aarzele veur Belsj koos, vlöchde Weustenraad, zjus wie 'n paar doezend aandere, oet Mestreech. Heer woende achtereinvolges in Tongere, es Substituut vaan de Procuräör vaan de Keuning, Luik, Krijgsauditäör, en Brussel, Griffier bij de Rechbaank. De Revue Belge. Journal scientifique philosophique et littéraire (1835-1843) vaan de Vereiniging ter bevordering en oontwikkeling van de Belzje literatuur is woersjijnelek door Weustenraad in Luik gestiech. Weustenraad oontvóng 't Iezere Kruus vaan verdeenste en woord oondersjeie es Ridder in de Leopoldsorde. Heer bleef sociaal geangazjeerde gediechte sjrieve, in 't Frans.
De Belzje diechter bewirk
Wie Weustenraad storf wao heer neet minder es 'ne Belzje Nationale Diechter. De Cercle Artistique et Littéraire vaan Brussel beslisde dat ziene naom in gouwe lètters gesjreve woort in ein vaan de zaole vaan de Sociëteit. En op z'n graaf steit 'ne zuil mèt 'n boorsbeeld, gemaak door de keuning vaan de Style Empire Guillaume Neefs.
Weustenraad heet hoonderde Franstaolige verze gesjreve in de traant vaan Victor Hugo, pompeus mer stökke beter es z'n ierste Nederlandstaolige Vaderlandslievende gediechte. 't Bèste werk is z'n ode aon de locomotief; dat noe nog 't leze weerd is. In Belsj waor de ierste Europese spoorbaon aongelag en de locomotief N169 kraog zelfs de naom Weustenraad. Le Remorqueur is dan ouch 'ne lofzaank, boe-in 't joonk Belsj zich gaans herkinde. De locomotief waor 't symbool van de veuroetgaank gewore en 't laank en krachtig gediech vaan Weustenraad davert en voonk vaan de industriële en liberale symboliek:
Symbole intelligent de force créatrice,
Du canon détrôné sublime successeur,
Héraut d'un avenir de paix et de justice,
Salut, ô noble Remorqueur!
Kiek väör vertaling in 't Limburgs: Lies van vertalinge sjtäölkes
De Limburgse diechter bewirk
Bekiek daoveur 't artikel De Percessie vaan Sjerpenheuvel.
Werk bewirk
- Chants du réveil (1831)
- Le Remorqueur (1840)
- Le Haut-Fourneau (1844)
- Poésies lyriques (1849) (GoogleBooks)
- De Percessie van Sjerpenheuvel (ierste oetgaaf 1931)
Brónne bewirk
- Aarts, Flor en Salemans, Ben, Maastrichts, Sdu:2002. (oet de reeks 'Taal in stad en land')
- Lou Spronck mèt 'n inl. van Geert van Istendael en Ill. van Toussaint Essers, De percessie van Sjerpenheuvel/Théodore Weustenraad, Stichting Manutius Maastricht, dec. 1994
- Louis Bertrand, Histoire de la démocratie et du socialisme en Belgique depuis 1830
- Elliott M. Grant, French Poetry and Modern Industry, Cambridge, Havard University Press, 1927
- Fernand Severin, Théodore Weustenraad, essai, Bruxelles, Edition de la Belgique Artistique et littéraire, 1914
- Artikel oet 2003 in 't Fraans. Luuk-Paries 1848. Literatuur, feminisme en revolutie.