Versie op 8 nov 2007 17:31 bewirk PahlesBot (Euverlèk \| biedrages) Bots 11.464 bewerkingen K Bot: automatisch tekst vervangen (- oeste + ooste) ← Gank nao de veurige diff		Versie op 8 nov 2007 17:51 bewirk óngedaon make PahlesBot (Euverlèk \| biedrages) Bots 11.464 bewerkingen K Bot: automatisch tekst vervangen (- te weste + ten weste) Gank nao de volgende diff →
Tekslien 13: Euver grens van 't Limburgs in 't noorde en weste besteit minder einstummegheid. Algemein greujt de visie tot me daoveur e complex vaan isoglosse moot aonnumme. Historisch naom me daoveur evels de [[Uerdinger Linie]]: de grens tösse ''ik'' en ''ich''. Dees zietak vaan de Benrather Linie löp oonder [[Venlo]] door (meh euver [[Tegele]] laanks), oonder [[Mael]], euver [[Wieërt]], euver [[Buul]] heer, euver [[Pelt]], te zuidooste vaan [[Lommel]] en De [[Loei]] (Tessenderloo) (die dus boete 't ''ich''-gebeed valle), en mèt 'n drej um [[Tiene]] heer. Jaorelaank is dees lien 't criterium veur wat Limburgse dialekte waore gewees. Inderdaod gief dees lien frej aon wie de [[Kölse expansie]] ziech gedeiltelik verspreid heet euver 't Limburgs land. E probleem is evels tot e dialek wie 't [[Venloos]] neet es Limburgs zouw mage gelde dewijl 't toch mie Limburgse es [[Braobantse]] kinmerke heet, en tot veur 't Tienes perceis 't umgekierde zouw mote gelle. Bovedeen gief de Uerdinger Linie mer drei wäörd aon (''ich, mich, ouch'') en zelfs dees drei wäörd höbbe neet dezelfde grenze: de mich-grens tek bij [[Zaerem]] (Sevenum) aof vaan de Uerdinger Linie en geit euver Venlo en [[Árse]] heer ('t [[mich-kerteer]]), de ouch-grens sjeit ziech in [[Belsj Limburg]] aof en löp väöl oosteliker, dwars door de provincie eweg ("ich kal oek Limburgs" is dus in sommege Limburgse dialekte 'ne correcte zin). 'n Ander belaangrieke grens is de [[betoeningslien]], die aongief in welke dialekte me 't versjèl tösse sleiptoen en stoettoen oondersjeiend gebruuk. Ze löp euver Venlo, Árse en [[Haors]] eweg, oonder Mael, traditioneel euver Wieërt (meh zuug oonder), euver Buul, weer te zuidoeste vaan Lommel en De Loei, en daan door Belsj Limburg perceis teten weste vaan [[Hasselt]] nao oonder; 'n aontal deilgemeintes vaan Hasselt vèlt daan al boete 't Limburgsetaolgebeed. Es me 't Limburgs definieert griep me dèks al gaw nao de twietoenegheid; dees eigesjap es condicio sine qua non aon te numme veur 't Limburgs is daan ouch logisch. De betoeningslien löp veur 'n aonzeenlik deil al gliek mèt de Uerdinger Linie. Woe die liene samevalle kin me al rösteg spreke vaan de taolgrens vaan 't Limburgs; zeker ouch umdat dèks nog väöl ander grenze mètloupe. Dao boe ze oetereinloupe ligk evels de controverse. Volges dees definitie zouw oonder mie 't [[Sintruins]] gei Limburgs zien, al heet 't väöl gemein mèt dialekte oet de umgeving die wel es Limburgs gelde. 't Punt is evels tot de betoeningslien neet zoe sjerp is es ze liekent: in de umgeving vaan 't twietoenegheidsgebeed ligke väöl plaotse die in hun dialek wel de sleiptoen en stoettoen kinne meh die neet beteikenisoondrsjeiend gebruke. Bovedeen zien dao twie belangrieke gebede, 't eint is Wieërt en umgeving (zuug [[Wieërts]]), 't andert besleit de gemeintes [[Eisde]] en [[Riems]], boe taolverandering deveur gezörg heet tot de toene defectief ''geweure'' zien. Door hun structuur en taolgesjiedenis is 't evels oonzinneg dees dialekte bij ander gebede te betrèkke - in 't geval vaan Eisde en Riems is dat zelfs praktisch oonmeugelik. Me moot daan ouch acceptere los mèt de betoeningsgrens um te goon. Oongeveer gliek mèt de grens tösse Belsj Limburg en [[Vlaoms-Braobant]] löp de [[Getelien]]. Dit is 'ne bundel vaan op ziech oonbelangrieke isoglosse die bijein evels dudelik belaang höbbe: aon de weskant ligke typisch Braobantse/westelike wäördvörm, aon d'n oeskant typisch Limburgse/oestelike. 't Is wel zoe tot dees isoglöskes neet allemaol gliek loupe; de Getelien is erg raofelig. Toch is dit, alles bijein bezeen, de meis gesjikde grens tösse 't Limburgs en 't Braobants. Tekslien 22: ==Belangrieke binnegrenze: Wes-Limburgs== Neve de bove besjreve isoglosses die es boetegrens dene gief 't nog 'n aontal belangrieke binnegrenze. Veer vaan die grenze loupe min of mie in de buurt vaanein, zoe door 't midde vaan Belsj Limburg. Dit zien de [[Panninger Seitenlinie]] (de grens tösse ''schaop'' en ''sjaop''), de [[doe-gijlien]], de [[ui-oe/ij-ielien]] ('t versjèl tösse ''huis'' en ''hoes'', ''kruis'' en ''kruus'', ''ijs'' en ''ies'', ummer in wes-oostegestèlling) en de [[ie-ee/oe-oolien]] ( de isoglos tösse ''bier'' en ''beer'' en tösse ''goed'' en ''good''). Op de Panninger Seitenlinie nao zien dit alleveer liene vaan de [[Braobantse expansie]]. Oongeveer vaan [[Miëve-Roj]] tot aon [[Genk]] (get te noorde daovaan) loupe dees isoglosse gliek; dit neump me de [[Genker barrièr]]. Daobove en veural dao-oonder evels wejjere de grenze oeterein. De bei vocaol-isoglosse (de ij-ie/ui-oelien en de ie-ee/oe-oolien) goon te zuie vaan Genk same nao 't zuidooste, tot kortbij de grens mèt Nederlands Limburg. In 't [[Mestreechs]] zien al wäörd doorgesiepeld die ziech (gedeiltelik soms) gedraoge esof ze teten weste vaan de lien ligke (bev. ''bij'' i.p.v. ''bie''). De doe-gijlien geit rech nao 't zuie en raak de Germaans-Romaanse taolgrens t'n ooste vaan [[Tóngere]]. De Panninger Seitenlinie löp get westeliker en raak de taolgrens te ''weste'' vaan Tóngere, woe me daan ouch ''sjaop'' zeet. Zuug veur sjtudies, publikaties en beuk: [[Literatuur euver 't Limburgs]]

Limburgse dialekte: Versjèl tösje versies