Vlas: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
pleetsjes van commons |
KGeen bewerkingssamenvatting |
||
Tekslien 1:
{{Dialek|Valkebergs}}
[[Plaetje: Vlas_bloem.jpg|thumb|300px|De bleujende bloom en zaodbol van Vlas]]
'''Vlas''' ies 'n neet inheemse einjaorige (vezel)plant. De Weitesjappelike naam ies Linum anglicum. (Linum usitatissium), familie Linacae. Ze weurt al vief-zèsdoezend jaor in [[India]], [[Egypte]] en [[Ingeland]] gekweek. Ze kump noe veural veur in kalkgraasland in Oas-Ingeland, [[Belsj]]
==Historie in Nederlands Limburg==
▲'''Vlas''' ies 'n neet inheemse einjaorige (vezel)plant. De Weitesjappelike naam ies Linum anglicum. (Linum usitatissium), familie Linacae. Ze weurt al vief-zèsdoezend jaor in [[India]], [[Egypte]] en [[Ingeland]] gekweek. Ze kump noe veural veur in kalkgraasland in Oas-Ingeland, [[Belsj]] en Zuud-Wes-[[Frankriek]]. In [[Nederlands Limburg| Zuud-Limburg]] tref me ze, sóms, in 't wild aan. Umdat liene kleiing wir 'ne tied in de mode ies, weurt ze hie ouch (wir) gekweek.
In [[Aelse|Elsloo]] woort in 'n ongevaer 7000 jaor ouw nederzètting van de [[Bandkeramiekersj]] reste aangetroffe van vlas.
In [[Nederlands Limburg]] tref me ze, sóms, in 't wild aan. De kweek concentreerde ziech hie veural in [[Nederlands Limburg|Noord-Limburg]] en [[Nederlands Limburg|Miede- Limburg]], meh ouch in [[Nederlands Limburg|Zuud-Limburg]] vermelde de archieve. De oudste vermeldinge datere oet de 15e ièw in [[Oostrum]]-[[Venroj]] en in 1539 oet [[Horst]]. In 1796 waor in [[Wieërt|Weert]] 4% van alle land bewèrk mèt vlasteelt. In 1895 woort in Noord en Miede-Limburg 488 [[hectare]] verboewd, in Zuud-Limburg 99.
Umdat liene kleiing wir 'ne tied in de mode ies, weurt ze hie, nao 70 jaor (wir) gekweek.
==Oetzeen==
De ranke plant weurt 40 cm hoag en dreug wiete of lila-bleu-bleumkes. aan de sjtengel ziete sjmaal, klein blaedsjes. De bleuj vingk plaats in juni en juli. De vröch ies 'n bolvörmige doas. 't Zaod ies, behalve mèt 3 cm lang zaodhaore, ouch mèt kort geelkleurig vilt bedèk. In diet lienzaod ziet de bekènde ''lienolie''.
Regel 14 ⟶ 16:
De variant ''vulgare'' weurt speciaal veur de vezele gekweek. Daovan make ze touw en weve ze liene (linne, lienje) sjtof. <br>
Ouch vlasvezel ies 'n produk. 6 tot 8% besjteit oet zuvere [[cellulose]].<br>
De variant ''humile'', die groater zaod dreug, gebruuk me veur de fabricage van olie
==Ougste==
Regel 22 ⟶ 24:
==Liene sjtof en touw==
Van de gekaarde, korte vezele twiene ze touwe en van de lang soorte sjpinne ze liene gares, dat daonao tot liene sjtof weurt geweve.<br>
Door de concurrentie van de [[katoen]]e en [[synthetisch]]e sjtoffe ging de kweek van vlas langen tied achteroet. Nao 2000 kump d'r 'n kentering
==Lienolie==
[[Plaetje: Flax_seeds.jpg|thumb|300px|Lienzaod]]
't Zaod van de soort ''humile'' bevat 30-40% olie, woa-oet lienolie weurt gepeersj
De koud gepeersjde versie van de lienzaodolie weurt, ónverwermp, toegepas in de keuke (sjla-olie). Ze bevat o.m. [[Omega-3]] vetzoere. <br>
De druèg substantie, die euverblief nao 't peersje weurt gebruuk veur de fabricage van lienkeuk (vièvoor).▼
Van de sjneldruègende olie make ze lakke, (olie)verf, vernis en sjtopverf. <br>
▲De druèg substantie, die euverblief nao 't peersje
==Opbrings==
De vlasteelt levert gemiedeld 6 tot 7 [[ton]] produk op per [[hectare]], dat wilt zègke: óngevaer 1,3 - 1,5 ton vezele veur liene sjtof, 1 ton veur lienzaod en 3,5 ton veur lienkeuk. Van de euverblievende sjtengelreste were ó.m. vezelplate gemaak.
[[Categorie:plant]]
[[nl:vlas]]
| |||