Wikipedia

Lucianus: Versjèl tösje versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Gank nao de veurige diffGank nao de volgende diff →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
SieBot (Euverlèk | biedrages)
Bots
16.004 bewerkingen
Mergelsberg (Euverlèk | biedrages)
16.726 bewerkingen
Geen bewerkingssamenvatting
Tekslien 1:
{{dialek|Norbiks}}
[[Image: Lucian Samosata.warj.png|thumb|right|Lucianus va Samosata]]
'''Lucianus''' roond ([[120 n. Chr.]] - zieëker nao [[180 n. Chr.]]) waor 'ne sjriever, dae in 't [[Aajdgrieks|Grieks]] sjreef. E is in [[Samosata]] an de [[Eufraat]], gebaorehoofdsjtad invan 'n dörde [[Roemeins Riek|RoeëmeRomeinse]] gedomineerdeprovincie waelt''Kommagene'' gebaore. ED'r sjtrieëk oeë noe ''Samsat'' (''Adiyaman'', [[Turkije]]) liegkt. 't [[Syrisch]] waor z'n [[modertaal]] en e besjowde zich èèges es 'ne [[Syrië|Syriër]]. Z'ne naam dèèt aerg [[Latien]] aa en aa-genaome wert dat 'm dae pas later gegaeve is. E zow oontlieënt zieë an 'ne Romeinse besjermhieër dae ''Lucius'' hoosj. Mäögelek gèèt 't um ''Lucius Verus'', d'r mederegaent va [[SyrischMarcus Aurelius]], esoeë-mèt Lucianus èènige jaore perzuuënlek kontakt gehad haat. Wat v'r va Lucianus wete, weet v'r evvel allèng oet z'n [[modertaal]]èège waerke.
 
== Griekse sjriever ==
 
't [[Aajdgrieks|Grieks]] lieërde eLucianus op de sjoeël en e zow later och alling in die [[taal]] sjrieve. E sjtraefde in z'n taalgebruuk nao de [[Aajdgrieks|Attische]] zuverhèèd oet d'r 5e/ en 4e ieëw v. Chr. en daomit sjreef Lucianus-e 't bitstebètste Grieks va zienge tied.
 
Lucianus bekritiseert in Dialogedialoge, Verhaoleverhaole en Brevebreve mit [[satire]], [[parodie]] en [[ironie]] de tekorte van de luuj va ziene tied. E dreef d'r sjpot mit de religieus wane - zoe-wie d'r christeleke -, mitmèt de filosofe en sjrievers zoonder betekenis, de ijdelheed van de [[retorica|redenaars]] en de onnuëzelheed/ en lichgeleuvigheed van 't [[publiek]]. E waor d'r oetveender van 't [[literair genre]] de [[Doeëje-dialoog|Doeëje-dialoge]].
 
== Laevesloop ==
In z'n autobiografisch geïnspireerd waerk ''D'r dreum'' sjrieft Lucianus - dae van eenvoudige kom-aaf waor - dat e beeldhaower moes waeëre van ziene noonk. E haat ochzjuus eene tiedsjedaag 'n sjoeëling dao-in gevolgd, mae doe blaeëk al dat dit vak loog 'm neet loog. Daonao gong-e nao de [[retorica]]-sjoeël, oeë-e grondig kènnismakde mit de Griekse taal en literatuur.
Lucianus waoërt advokaat en aoëpende 'ne buro in [[Antiochië]]., Ditoeë waoërte gèèLucius succesVerus lieërde kènne. Vanaaf 150 rèèsde-e dör 't Romeinse Riek en goof vördrachte, nao z'n èège zigke, zoonder al te väöl inhoud. Vöral in [[Gallië]], en da mèt name [[Marseille]], van aodsher 'n Griekse [[sjtad]], how-e väöl succes daomit. NaoIn 10 jaor rèzeMarseille vestigde Lucianus-e zich in'n [[Athene]]tiedsje es retorica-lieërer.
Get later krèèg-e 'n belangrieke funktie bie de keizerlijke administratie in [[Egypte]] oeë Lucianus sjtorf in 180 n. Chr.
 
Nao 10 jaor rèze vestigde Lucianus zich in [[Athene]] bie ziene vader um zich in de filosofie te verdepe wie die oonderricht waoërt an de ''Academie''. E how gaans genog van de retorica en zoch z'n heil in ander genres. In dae tied begoes-e z'n satirische dialoge te sjrieve.
Lucianus is veer kieër in [[Olympia]] gewes. De lètste kieër, in [[165]], waor e getuge van de theatrale zelfverbrenning van d'r [[cynisme|cynicus]] [[Peregrinus Proteus]], dae hiemèt z'n verachting väör d'r doeëd woolt demonstrere.
 
Wie Lucianus de fieftèg gepasseerd waor krèèg-e in [[171]] 'n belangrieke funktie bie de keizerlijke administratie in [[Egypte]] aa-gebaoje. In [[177]] kieërde-e wer nao Athene truuk. Wienië Lucianus zjuus gesjtorve is, weet v'r neet. In èng van z'n gesjrifte verwiest-e nao d'r doeëd va keizer Marcus Aurelius in 't jaor [[180]].
 
 
== 't Riek van de doeëje ==
De Grieke miengde dat ze nao hun begrafenis in de oonderwaelt terechkieëme mèt ene sjtuver oonder de tong. [[Hermes]] waes ze dan d'r waeg nao de reveer de [[Styx]] en d'r vaermaan ''Charon''. An d'r uvverkaant moesse ze ''Charon'' dae sjtuver betale, dae 'm dao aafgoof an ''Aeacus'', dae in de doeëjedialoge de funktie haat va gaeldinzamelaer en, same mèt d'r hellehoond ''Cerberus'', d'r väörnaamste sjèldwach van de oonderwaelt. De sjimmige doeëje moesse zich nao aankomst melde bie ''Minos'', dae de leiding how bie 't gerechshof en 't vonnis oetsjprook: wae braaf waor gewes gong nao 't [[eiland van de gelukzalige]] of de ''Elyseïsche vaelder'' mae de bandiete sjrong 'n groeëte variatie an sjtraove te wachte. De allerergste waoërte in de ''Pyriphlegeton'', de brennede reveer, gebroejd en tiranne waoërte nao ''Chimaera'', 't vuursjpujende moonster, brach. D'r [[scepter]] in de oonderwaelt waor in heng va [[Hades]] of [[Pluto]], same mèt z'n vrow [[Persephone]].
Op de cynici nao, von nieëmes 't plezerig in 't doeëjeriek. De mètste droonke da ooch van 't water oet de [[Lethe]], dat hun aal, wat ze bie laeve paraat gemakd howwe, doog vergaeëte.
De doeëje werre in de dialoge aafgebeeld es [[skelet|skelette]], die in niks van-èè te oondersjèjje zeunt, oonsjterfelek en¨, messjie wal daodeur, klagerig. De doeëje moesse zich oontdoeë va alle ballast, zoewie de seeraode en de klèjjer mae ooch van hun vlèèsj en èègensjappe. Behalve dan 'n paar goo luuj, die Lucianus allèng mer bie de cynici aa-trèft.
 
== De cynici ==
De cynici bezèènte hun filosofie es 'n meneer va in 't laeve sjtoeë. Centraal in de laevespraktijk van de cynici is de oonaafhankelekhèèd of ''autarkeia''. D'r cynicus sjtèlde zich es ideaal um vrie te zieë va alle aerdse verlanges en hechde gèng waeërd an wat väör 'n maatsjappeleke conventie dan ooch.
 
De laevenshouding van de cynici kieëm gaans uvverèè mèt Lucianus' aafkieër va aal wat uterlek vertoeën en flauweköl is. In de doeëjedialoge kaome de volgende cynici väör:
*''Antisthenes'': dae lès goof in 't Kynosarges-gymnasium in Athene;
*[[Diogenes]]: dae in Athene dör z'n optraejes d'r naam kyoon of hoond kreeg. In kyoon kènt dr oorsjprong va cynici liegke.
*[[Crates]]: dae al z'ne riekdom verdeelde oonder de luuj
*''Minippos'': 'n gewaeze sjlaaf dae Lucianus 't mètste en 't brutaalste an 't waoërd lut kaome. Minippus koom ooch oet Syrië en uvver zie laeve is hos niks gewete. In d'r twiede ieëw waor ooch neet väöl mie van häöm bewaard blaeve, bies dat Lucianus ze, wie-e èèges gruuëtsj sjrieft, ''opgegrave'' how.
 
== Waerk ==
Lucianus haat zoe'n 8070 waerke gesjraeve oeë-oonder:
*D'r dreum: autobiografisch verhaol.
* De [[Gode-gesjprekke]], oeë-in e d'r gek hult mit de Griekse mythologie. E sjrieft uvver de minsjeleke ruzies in 't godegezin op d'r Olympus.
* De [[Doeëje-dialoog|Doeëje-dialoge]], 30 korte satirische gesjprekke in de oonderwaelt tussje figure oet de gesjiedenis en de mythologie.
Regel 27 ⟶ 48:
 
''...dis luuj zeunt in alle gevalle oeë de gaanse gemeensjap bie betrokke is boetegewoeën actief en sjpare daobie kooste noch meute...''
 
== Literatuur ==
*Hein L. van Dolen, ''Lucianus van Samosata. De droom & De gesprekken'', Amsterdam 1992 ISBN 90 253 3093 2
[[categorie:sjriever]]
 
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Lucianus"