Sapmi: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
bron duutsje wiki |
wio |
||
Tekslien 1:
{{dialek|Norbiks}}
{{wio}} [[Image:LocationSapmi.png|thumb|350px|Locatie Sapmi.]] [[Sapmi]] is d'r naam van 't laand van de [[Saami]] in 't noorde van [[Zjwede]], [[Noorwege]] en [[Finland]] en in 't noord-weste va [[Rusland]]. Sapmi is väöl groeëter wie de historische provincie [[Laplandj|Laplaand]] in Zjwede. Ooch al zeunt de Saami in d'r loop van de lètste hoonderd jaor ummer mieë nao 't noorde verdronge, Sapmi reikt van 't ''Kola-sjiereiland'' in Rusland bies ''Idre'' in de Zjweedse provincie ''Dalarna'' en 't ''Engerdal'' in de ''Hedmark''in Noorwege.
[[Image:Sapmi Lappland.jpg|thumb|left|250px|Laandsjap in de buurt va Jokkmokk, [[Zjwede]].]]
Regel 5 ⟶ 7:
[[Laplandj|'t Zjweedse dèèl va Sapmi]] is in 1996 besjermd dör de [[UNESCO]] es Natuur- en Cultureel Waelterfgood.
==Geografie==
Laplandj lègk zo dich biej de poolstreke, det de wintjers d'r heel lank zeen en iejzig kaad. In de wintjermaondje kömp de zon d'r neet op ([[poolnacht]]) en in de zomermaondje geit de zon neet onger ([[middernachzon]]). De Saami höbbe in de loup der eewe geleerd zich aan deze omsjtandighede aan te passe. Ze laeve traditioneel van hun [[rendier]]kuddes, die rendiermos en angere korsmossaorte aete: praktisch de enige plante die in deze noordelikke streke veurkomme.
==Traditionele laefomsjtandighede==
Rendiere levere de Saami mèlk, vleis en huujer en daon ouch deens es trekdier veur de sjlee, 't verveurmiddel in dit gebied.
Saami wone in tente (van rendierhuujer) die gemekkelik aaf te braeke en te verveure zeen. Want om in laeve te blieve kinne de Laplandse herders nieks anges daon dan hun rendierkuddes volge in hun jaorlikse voedseltrek. Allein in de wintjer blieve de Saami en rendiere op éin plaats; in plaats van in tente laeft dit volk dan in lege sjteine hoëzer, die mit grondj bedèk waere om ze taenge de felle vrees te besjerme.
==Moderne tieje==
De aafgeloupe eew zeen d'r in Laplandj grote verangeringe tot standj gekaome. Door 't vinje van iezererts in dit gebied zeen d'r waege en sjpaorliejne gekaome en zeen de Saami zo in kontak gekaome mit de "[[besjaving]]", det väöl van hen hun nomadebesjtaon höbbe opgegaeve en zich es visser, landjboewer of zelfstandige ongernömmer gevestigd höbbe. De meiste Saami zeen volledig opgegaon in de moderne samelaeving. Hun laeve versjilt taengeweurdig in weinig opzichte van det van angere [[Scandinavië]]rs.
== Bron ==
| |||