Baskeland: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
sjtökske historie + ETA |
||
Tekslien 1:
{{misjmasj}}
{{dialeksec|Remunjs}}
't '''Baskeland''' is 't gebied wao de Basken wone. Dit gebied ligt in 't noorde van [[Spanje]], taege de [[Pyreneëe]] aan, en in 't zuidweste van [[Frankriek]]. Baskeland lig aan de [[Golf van Biskaje]] . Baskeland ken op twee meniere weure geïnterpreteerdj;
* [[Euskadi]] . Dit is eine autonome regio dae zich in 't noordje van [[Spanje]] bevöndj. Deze besjtuit oet de provincies [[Vizcaya]], [[Guipúzcoa]] en [[Álava]], of zowie de [[Baske]] 't gaer in hunne taal neume: ''Bizkaia'', ''Gipuzkoa'' en ''Araba''. Inkele bekendje steeje die zich in Euskadi bevinje zeen [[Bilbao]] (''Bilbo'') en [[San Sebastián]] (''Donostia'') . Hiej wone ongeveer 2,1 miljoen lui
Regel 46 ⟶ 26:
[[Soule]] / Zuberoa. Hoofdstad: [[Mauléon-Licharre]] / Maule-Letxarre. 13.500 lui.
== Historie ==
{{dialeksec|Breuker}}
't Is neet bekind wienieë de Baske nao Europa kaome, volges sómmige waoëre ze d'r al in 't [[Neolithicum]] en volges angere al vuur dae tied. De oudste aawiezinge die huuj bekind zint sjtamme oet d'r Romeinse tied. In de ieësjte ieëw vuur Christus waor 't noorde van 't hujige Sjpanje i heng van de Romeine, meh zie houwe wiënig interesse in 't Baskeland woeëdoer de Baskische cultuur en de sjpraok good behaote bleef en zich aoch wiejer kós óntwikkele.
Nao d'r Romeinse tied kreeg 't Baskeland väöl te make mit krege tösje de [[Franke]] en de [[Visigote]], ómdat 't juus tösje dees volker laog. Nao de middelieëwe woert de sjtrieëk i twieje gesjplitst: e [[Franke|Frankisch]] dael en e [[Kastilië|Kastiliaans]] dael, meh 't kreeg waal väöl zelfbesjtuur. Dit zelfbestuur hool in 't noordelike dael tiedes de [[Franse Revolutie]] (ing 18e ieëw) alweer op en in 't zujelike dael nao de [[Carlistekrege]]. Saer doe besjtónt d'r Baskische bewaeëginge die sjtraeëve nao aene ónaafhankelike [[natiesjtaat]].
Aan 't ing van de 19e ieëw kaom de [[iezer]]industrie op in 't Baskeland. Bis doe waoëre de gróndsjtóffe die gevóngen woerte i Baskeland metein nao Groeët-Brittannië gesjikd, meh de Baske bewirkte 't iezer later aoch zelf. Oet de gans gaeëgend kaome luuj nao 't Baskeland óm te wirke.
== Politiek ==
Saer de 19e ieëw sjtraeëft 't Baskisch nationalisme nao zelfsjtandighaed, wiewaal nog gae 5% van de Baskische bevolking hie achter sjtaet. Deze wunsj besjtaet vuural ónger linkse nationaliste.
=== ETA ===
'n Groep van nationalistische Baske begós 'n separatistische bewaeëging, bekind es d'r [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]] (''Euskadi Ta Askatasuna'', ''Baskisch Vaderland en Vriehaid''). I [[1939]] aendigde d'r [[Sjpaanse Börgerkreeg]], meh Baskeland bleef aafhankelik va Spanje, dus d'r ETA bleef besjtaoë. Bis huuj zint d'r mieë es 800 sjlachoffesj gevalle doer [[terrorisme|terroristische]] acties van d'r ETA.
'n Aantal beruchte aansjlaeëg zint:
* [[1973]]: D'r maord op [[Luis Carrero Blanco]], de beoogd opvolger va [[Francisco Franco|Franco]]
* [[1987]]: 'ne Aansjlaag op 'ne supermert i [[Barcelona]]: 21 doeje
* [[1995]]: Moordpoging op kuëning [[Juan Carlos van Spanje]]
Op [[24 maart]] [[2006]] houw d'r ETA 'n sjtaakt-'t-vure aa-gekundigd, meh 'tzelfde jaor nog woert d'r opnuuj 'ne aansjlaag gepleegd.
[[
[[ar:إقليم الباسك]]
[[bg:Страна на баските]]
[[
[[
[[
[[
[[de:Baskenland]]
[[en:Basque Country (historical territory)]]
[[eo:Eŭskio]]
[[es:Euskal Herria]]
[[et:Baskimaa]]
[[eu:Euskal Herria]]
[[fi:Baskimaa]]
[[fr:Pays basque]]
[[gl:País Vasco]]
[[hr:Baskija]]
[[it:Euskal Herria]]
[[ja:バスク国 (歴史的な領域)]]
[[jbo:auskalerik]]
[[ko:바스크]]
[[kw:Pow Bask]]
[[nl:Baskenland]]
[[nn:Baskarland]]
[[no:Baskerland]]
[[oc:País Basc]]
[[pl:Kraj Basków]]
[[pt:País Basco
[[
[[sl:Baskovske dežele]]
[[uk:Країна Басків]]
| |||