Duitsland: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Tekslien 68:
De dao-op volgende opriechting vaan de Noordduitse bond oonder Pruus bevel gong bekaans direk euver in die vaan 't [[Duits Riek]] (daan nog dèks ''Kleindeutsches Reich'' geneump), dat nao d'n [[Duits-Fransen Oorlog]] in [[1870]]/[[1871]] en de oetreuping vaan de Pruse keuning [[Wilhelm I]] tot keizer vaan Duutsland (heer zaog ziechzelf neet zoe, umtot Oosteriek oontbrak) begós te bestoon. Mèt de stiechting vaan 't [[Twiede Riek]] kaome versjèllende gebeje bij Duutsland, die gaaroet neet of neet mie bij 't Heileg Roems Riek hoorte (bij zien opheffing in 1806), meh deile vaan Pruse boete 't Riek waore. Daobij zien [[Oos-Pruse|Oos-]] en [[Wes-Pruse]], [[Gdánsk|Danzig]], en deile vaan 't modern [[Pole]]; wijers [[Sleeswiek]], [[Lotharinge]] en d'n [[Elzas]]. D'r persoon dae hie bie genump mot weure is d'r kanselier [[Otto von Bismarck]]. In de jaore tachteg verkraog 't Duitse Riek mèt relatief weineg geweld 'n paar [[kolonie|kolonië]] in [[Afrika]] en [[Azië]].
Aon 't ind vaan d'n [[Ierste Wereldoorlog]] vaan [[1914]] tot [[1918]] indegde mèt de [[Novemberrevolutie]] ouch de [[monarchie]] in 't Duits Riek (en in de Donaumonarchie).
De [[
De NSDAP maakde vaan Duutsland hiel snel 'nen totalitairen einpartijstaot. Vaanaof 't begin woorte politieke tegestanders vervolg, tewijl Jäöse Duitsers aon 'n boetesloetingsbeleid oonderworpe woorte. Oonder d'n [[Twiede Wereldoorlog]] woorte oeteindelik vief tot zes miljoen Europese Joede vermoord (dit weurt sins de [[jaore zeventeg]] mèt ''[[Holocaust]]'' aongeduid; de Juudse naom hieveur is ''Shoa''). Ouch doezende lejer vaan aander volker (veural [[
Daoneve waor 't [[Derde Riek]] op gebeedsoetbreijing geriech: Oosteriek woort ierst in [[1938]], nog zoonder geweld en mèt instumming vaan väöl Oosteriekers, geannexeerd. De annexatie vaan 't Duitssprekend gedeilte van [[Tsjechoslowakije]] ([[Sudetenland]]) in 't zelfde jaor brach ouch nog weineg teweeg, ouch neet bij de groete internationaal machte. Dat veranderde evels wienie Hitler einege maond laoter de rès vaan [[
De Nationaal-Socialistische [[dictatuur]] heet in de [[historiesjrieving]], meh ouch in de opebaarheid tot vraoge geleid, die ziech euver väöl laanger es twelf jaor oetstrekke, namelik of allein 'n kleik roond Hitler, e deil vaan de Duitse [[elite]], de mierderheid vaan de bevölking of zelfs 't gaanse Duitse volk voor de misdade verantwäördelik te hawwe is. De lèste jaore is dao-euver get mie concensus, ouch al umtot psychologe noe wete, wie minse oonder zeker umstendeghede misdaode kinne plege.
De belangriekste euverwinners, iers de [[Vereinegde State van Amerika|VS]], de [[
Oosteriek en [[Tsjechoslowakieë|Tsjechoslowakije]] woorte weer zelfstandege staote; Pole kraog nui grènze (''Westverschiebung''). [[Jozef Stalin]] had Pole groete deile vaan Oostelik Duitsland touwbedeild en de
De Bondsrippebliek Duitsland woort op 23 [[mei]] [[1949]] in de drei westelike bezettingszaones opgeriech; de [[DDR]] op 7 [[oktober]] 1949 in de Sovjets-bezettingszaone. Daomèt waor Duitsland in twie nui staote opgedeild en groete gebeej aon de naoberstaote touwgedeild. D'n aonsloetende [[Kawwen Oorlog]] versjäörde Middel-Europa en de BRD en DDR door 't [[Iezere Gordien]]. De Wes-Duitse Hoege Raod (''Bundesverfassungsgericht'') stèlde evels in [[1973]] vas: "De BRD is gein erfgenaom vaan 't Duits Riek, meh es staot identiek mèt de staot 'Duits Riek'."
{{Europa}}
| |||