Versie op 22 mei 2007 14:56 bewirk Mergelsberg (Euverlèk \| biedrages) 16.726 bewerkingen sjpot d'r bie ← Gank nao de veurige diff		Versie op 24 mei 2007 11:52 bewirk óngedaon make Steinbach (Euverlèk \| biedrages) Bureaucrate, Administrators 44.558 bewerkingen oetgebreid, oonzjuste bewering droet (niks mèt satyrs!) en interwiki's debij Gank nao de volgende diff →
Tekslien 1: {{misjmasj}} ~~{{dialek\|Norbiks}}[[Image:Satyr maenad Louvre G34.jpg\|thumb\|right\|Satyr en maenade, 'n tondo op 'n roeëjfigurige [[Aajdgrieks\|Attische]] tas 510-500 v. chr.]]~~ {{dialeksec\|Norbiks}} '''Satire''', van 't [[latien]]se ''satura'', dat ~~mengelmoes~~misjmasj betekent, is 'n [[literair genre]], dat op sjpottende wies miensjelike zjwaakdes of oetwasse in de maatsjappie hekelt (in woord en beeld). 't Haet dus niks te make mit 't [[Aajdgrieks\|Grieks]] ''satyr'', e mythisch in de bósj laevend waeze oet 't gevolg van [[Dyonisos]], al is 't dao volksetymologisch waal mit i verbaand gebracht. D'r term '''satire''' is aafgeleid van ''Satyr'', 'n figuur oet de [[Griekse mythologie]]. 't Is 'n vrolijk mae oondäögend bùsj-waeze dat tut 't gevolg va ''Dionysos'' behuurd. Dis twieë kaante van dit waeze kaome och good tut z'n rech in 't personage ''Puck'' in d'r Midzaomersnachdreum va [[Shakespeare]]. D'r ursjte dae de satire gebruukde waor [[Menippos]] dae roond 300 v. chr. laefde. De gesjrifte va Menippos zeunt noe verlaore, mae [[Lucianus]] haat zich waal daodör laote inspirere bie 't sjrieve van de 30 [[doeëje-dialoog\|doeëje-dialoge]] die-e sjreef. In twieë dialoge is Menippos 'n personage. Regel 8 ⟶ 7: Menippos waor d'r ursjte dae zich in z'n gesjrifte 'n formeel vriehèèd permiteerde en de versvorm aafwisselde mit prozagedichte. Daobie vermengde-e d'r ernst mit d'r humor en gebruukde-e grappe en sjpot es sjtijlmiddele. De ''Menippische satire'' waor de ursjte vurm va populair gesjrifte die zich op d'r oongesjoeëlde leek richde èn 'n èège [[literair genre\|literair]] vurm how. {{dialeksec\|Mestreechs}} In de [[Renaissance]] waoërt de satire, dör de feiteleke herontdekking van de Griekse klassieke, wer enorm populair. [[Lof der Zotheid]] van Erasmus is dao 'n good väörbeeld van. Saer doe waoërte och doeëje-dialoge tussje doej en laevende luuj gesjraeve. De ierste satires die de naom ''satirae'' droge waore die vaan [[Juvenalis]]. 't Woord satire beteikende in zienen tied (wie ouch bove gezag) zoeget wie ''misjmasj'', in 't bezoonder 'ne sjotel vaan versjèllende doorein ([[tutti frutti]]) en es [[metafoor]] e diechwerk mèt versjèllende veersvörm doorein gebruuk. Umtot evels zien satires, die hiel populair woorte, de ganse Romeinse sameleving mèt väöl kritiek besjreve, góng de term ''satire'' "hekeldiech" beteikene. ~~Ooch [[De Percessie vaan Sjerpenheuvel]] va [[Théodore Weustenraad]] is 'n satirisch gedich.~~ In de [[Renaissance]] woort de satire, door de feiteleke heroontdekking vaan de klassieke, weer enorm populair. [[Lof der Zotheid]] van Erasmus is dao e good veurbeeld vaan. Sins toen woorte ouch [[doeëje-dialoge\|doeje-dialoge]] tösse doej en levende lui gesjreve. De satire leefde in de literatuur vaan de barok en de [[verliechting]] door; e hiel bekind veurbild is ''[[Gulliver's Travels]]'' vaan [[Jonathan Swift]], 'ne satiricus dee de ganse minseliken aard op de korrel nump. Mèt de opkoms vaan liberaol ideeë woort kritiek op de machhöbbers en de sameleving laanksemaon gewoener. De autoritair systeme ([[fascisme]], [[stalinisme]]) vaan de twintegste iew waore veur sjrievers wie [[George Orwell]] aonleiing tot satire. Ouch in 't nui medium de [[film]] kraog de satire häör kanse: bekind woort ''[[The Great Dictator]]'' mèt [[Charlie Chaplin]] in de hoofrol vaan [[Adolf Hitler\|Hitler]]-echtegen dictator. Nao d'n oorlog waor in de westerse wereld dèks de eige, democratische consumptiemaatsjappij objek vaan satire, soms es dudelik protes (beveurbild tege oorloge in [[Vietnam]] en [[Irak]]), dèkker in mèlde vörm. Primair medium daobij is de [[televisie]]. In Nederland woorte de programma's vaan [[Kees van Kooten]] en [[Wim de Bie]], die vaan [[Farce Majeure]] en later vaan [[Jack Spijkerman]] dao bekind um. In de [[Vereinegde Staote]] bleujt de satirische [[comedy]] in series wie ''[[South Park]]''. 't Beste en bekindste veurbeeld vaan satire in de Limburgse literatuur is ''[[De Percessie vaan Sjerpenheuvel]] vaan [[Théodore Weustenraad]]. [[categorie:literatuur]] [[bs:Satira]] [[bg:Сатира]] [[cs:Satira]] [[cy:Dychan]] [[da:Satire]] [[de:Satire]] [[en:Satire]] [[eo:Satiro]] [[et:Satiir]] [[es:Sátira]] [[fi:Satiiri]] [[fr:Satire]] [[gl:Sátira]] [[hr:Satira]] [[it:Satira]] [[he:סאטירה]] [[ja:風刺]] [[ka:სატირა]] [[la:Satura]] [[lb:Satir]] [[nl:Satire]] [[no:Satire]] [[pl:Satyra]] [[pt:Sátira]] [[ro:Satiră]] [[ru:Сатира]] [[sv:Satir]] [[zh:讽刺]]

Satire: Versjèl tösje versies