Berlien: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Removing all content from page |
K Hersjtèld tot de versie nao de lètste wieziging door Steinbach. |
||
Tekslien 1:
{{dialek|Mestreechs}}
[[Image:Coat of arms of Berlin.svg|right|thumb|Blazoen vaan Berlien]]
'''Berlien''' ([[Duits]]: '''Berlin''') is de hoofstad (sins [[1991]]) en regeringszitplaots (sins [[1999]]) vaan [[Duitsland]]. 't Is ouch es stadsstaot 'n apart [[Bundesland]] vaan Duitsland en de twiede stad vaan de [[EU]], nao [[Londe]], mèt in [[november]] [[2004]] 3.389.579 inwoeners. 't Oppervlak is 891,75 km<sup>2</sup>. Börgemeister is ([[2005]]) [[Klaus Wowereit]] vaan de [[SPD]]. De stad ligk aon de revier de [[Spree]], die evels neet haaf zoe dominant is es de [[Teems]] in Londe of de [[Seine]] in [[Paries]].
== Indeiling ==
Sins [[1998]] is de stadsstaot Berlien in twaolf districte (''Bezirke'') verdeild, namelik:
{|
|
* [[Berlin-Mitte]]
* [[Friedrichshain-Kreuzberg]]
* [[Pankow]]
* [[Charlottenburg-Wilmersdorf]]
* [[Spandau]]
* [[Steglitz-Zehlendorf]]
|
* [[Tempelhof-Schöneberg]]
* [[Neukölln]]
* [[Treptow-Köpenick]]
* [[Marzahn-Hellersdorf]]
* [[Lichtenberg]]
* [[Reinickendorf]]
|
|}
Dees districte zien gein aparte gemeintes: Berlien is zoewel staot es gemeinte en de functies vaan Landeskanzler en börgemeister zien inein vereineg. Toch höbbe de districte 'n eige ''Bezirksparlement'', 'n saort deilraod, en 'ne deilbörgemeister.
== Historie ==
In [[1237]] weurt [[Cölln]], nederzetting op de Spreeinsel, veur 't iers vermeld, in [[1244]] Berlien, tot op de euver vaan de Spree laog. In [[1307]] kaom Cölln bei Berlien. In [[1451]] woort 't, oondanks proteste vaan de Berlieners, residentiestad vaan de [[käörprins]]e vaan [[Brandeburg]].
In d'n [[Daartegjaoregen Oorlog]] verloor de stad de helf vaan häör inwoeners. Nao väöl oetbreiinge in de [[zeventiende ieuw]] woort 't in [[1701]], bij de kroening vaan [[Frederik I van Pruse|Frederik I]] de hoofstad vaan Pruse. In [[1871]] woort 't ouch de houfstad vaan 't [[Twiede Riek]]. In [[1918]] woort hei de [[Weimarer Republik]] oetgerope.
In de jaore twinteg en daarteg waor de stad op häör huugdepunt: Bij 't oetbreke vaan de [[Twiede Wereldoorlog]] in [[1939]] had ze 4.339.000 inwoeners. De regering vaan 't [[derde Riek]] had planne veur Berlien um te bawwe tot 't megalomaan ''[[Germania (Berlien)|Germania]]''. In [[1945]] woort de stad door de Rösse bezat. Door bomdardeminte en zwoer gevechte waor ze zoe good wie totaol verweus.
In dat jaor deilde de veer bezettingsmachte de stad op in 'n Franse, Britse, Amerikaanse en Sovjetrössische sector. Wie in [[1949]] de [[USSR]] vaan hun Duits gebeed 'n eige staot maakde, woort Berlien in twie stökker verdeild: e westelik deil vaan de kapitalistsiche en 'n oostelik deil vaan de communistische wereld. 't Westelik deil kaom geïsoleerd te ligke, meh wie de bezettingsmachte dat mèt 'n intensief [[lochbrök]] vaan ei vluigtoeg per drie minute verholpe gaof [[Stalin]] de isolatie op.
Wes-Berlien ofende 'n groete aontrèkkingskrach oet op gediplomeerde oos-Duitsers, wat veur leegloup zörgde in de stad. daorum besloot [[Nikita Chroesjtsjov]] in [[1961]] 'n moer te bouwe, de [[Berliense Moer]]. De moer waor veurzeen vaan wachtories en miervajdege versperringe, zoetot gei vlöchte meugelik waor. Bekind is de reej vaan [[John F. Kennedy|Kennedy]] geweure, dee heer dao in dat jaor hoolt, en aofsloot mèt de wäörd ''Ich bin ein Berliner.''
In [[1989]] veel de moer, wie in gans Oos-[[Europa]] proteste tege 't [[communisme]] tot de val vaan rezjiems leide. Vaanaof de ''[[Wiedervereinigung]]'' op [[3 oktober]] [[1990]] waor Berlien officieel mèt-hoofstad vaan Duitsland, in 1991 zelfs de eineg, al blaof 't parlemint tot 1999 in de aw hoofstad [[Bonn]] residere. In de jaore negenteg woort Berlien 'n modieuze stad, en woort dao oongekind väöl nuibouw niergezat. Nog ummer dominere kraone 't stadsgeziech vaan Berlien.
== Bezeenswoerdeghede ==
[[Image:Berlin Brandenburger Tor 20040917.jpg|right|thumb|De Brandenburger Tor]]
* ''Reichstag'', vergaojerplaots vaan de ''Bundestag'', groetendeils touwgenkelik, mèt glaze kopel.
* ''Gedächtniskirche'', de oorlogsruïne vaan 'n [[neo-roemaanse stiel|neo-roemaanse]] kèrk in moderne bouw opgenome
* ''Kurfürstendamm'', winkel- en terreskesstraot in Wes-Berlien, bij de Gedächtniskirche;
* ''Alexanderplatz'', plein in 't aw Oos-Berlien mèt ''Fernsehturm''.
* ''Unter den Linden'', brei laan in Oos-Berlien
* ''Brandenburger Tor'', symbool vaan de stad Berlien. Vreuger zjus tege de moer aon.
== Externe link ==
* [http://www.berlin.de Homepage vaan 't Bundesland Berlien]
{{commonskl|Berlin}}
[[Categorie:Duutsland]] [[Categorie:Houfsjtad]]
[[af:Berlyn]]
[[als:Berlin]]
[[an:Berlín]]
[[ang:Berlin]]
[[ar:برلين]]
[[arc:ܒܪܠܝܢ]]
[[ast:Berlín]]
[[bar:Berlin]]
[[be:Берлін]]
[[bg:Берлин]]
[[bs:Berlin]]
[[ca:Berlín]]
[[cs:Berlín]]
[[csb:Berlëno]]
[[cv:Берлин]]
[[cy:Berlin]]
[[da:Berlin]]
[[de:Berlin]]
[[el:Βερολίνο]]
[[en:Berlin]]
[[eo:Berlino]]
[[es:Berlín]]
[[et:Berliin]]
[[eu:Berlin]]
[[fa:برلین]]
[[fi:Berliini]]
[[fo:Berlin]]
[[fr:Berlin]]
[[ga:Beirlín]]
[[gd:Berlin]]
[[gl:Berlín - Berlin]]
[[he:ברלין]]
[[hr:Berlin]]
[[hu:Berlin]]
[[hy:Բերլին]]
[[id:Berlin]]
[[io:Berlin]]
[[is:Berlín]]
[[it:Berlino]]
[[ja:ベルリン]]
[[jv:Berlin]]
[[ka:ბერლინი (მხარე)]]
[[ko:베를린]]
[[ku:Berlîn]]
[[kw:Berlin]]
[[la:Berolinum]]
[[lb:Berlin]]
[[lt:Berlynas]]
[[lv:Berlīne]]
[[mk:Берлин]]
[[mr:बर्लिन]]
[[ms:Berlin]]
[[nds:Berlin]]
[[nl:Berlijn]]
[[nn:Berlin]]
[[no:Berlin]]
[[nrm:Bèrlîn]]
[[oc:Berlin]]
[[pdc:Berlin, Deitschland]]
[[pl:Berlin]]
[[pms:Berlin]]
[[pt:Berlim]]
[[qu:Berlin]]
[[ro:Berlin]]
[[ru:Берлин]]
[[scn:Birlinu]]
[[sh:Berlin]]
[[simple:Berlin]]
[[sk:Berlín]]
[[sl:Berlin]]
[[sq:Berlini]]
[[sr:Берлин]]
[[sv:Berlin]]
[[sw:Berlin]]
[[ta:பெர்லின்]]
[[th:เบอร์ลิน]]
[[tr:Berlin]]
[[ty:Berlin]]
[[ug:بېرلىن]]
[[uk:Берлін]]
[[vi:Berlin]]
[[vo:Berlin]]
[[yi:בערלין]]
[[zh:柏林]]
| |||