Mergel: Versjèl tösje versies

'''Mergel''' (<[[Latien]]s ''marga'' "kalkhawwende stein"), ouch wel '''melger''' geneump, is 'n [[aofzèttingsstein]] bestoondebestaond oet 25 tot 75% [[kalk]] en veur de res oet [[zand]] en [[leim]]. Daomèt steit 't op 'n glijende sjaol tösse [[kalkstein]] en [[sjalielei]]. Soms weure ouch steinsoorte mèt e väöl hoeger kalkgehalte ''mergel'' geneump. Mergel is geelder vaan kläörkleur es kalkstein. Door zien samestèlling cementeert[[semint|seminteert]] 't neet zoe gemekelik en erodeert 't gawwer.

In zoe good wie gans [[Nederland]] en [[Belsj]] zit mergel in de groond, meh in 't [[Heuvelland]], ouch wel ''[[Mergelland]]'' geneump, is 't aon de oppervlekdeoppervlakde te vinde. DezeDizze stein is in 't [[kriet (periood)|kriet]]-tiedvaak aofgezat door wat geologe de [[Krietzie]] neume. In de res vaan Nederland en Belsj höbbe in 't [[Kenozoïcum]] aonspeulsele vaan reverereviere deveur gezörg tot de laoge mergel of kalkstein neet miermie aon de opppervlekdeopppervlakde ligke.

Minstes vaanaof de Romeinsen tied weurt mergel al gewonne in sjachbouw, dat wèlt zègke es grotte in 'nen heuvel. Oonder mie bij [[Valkeberg]] en bij [[Berg (Valkeberg)|Berg]] (Valkeberg) zien allewijl zoe'n grotte te vinde. Sommege vaan die grotte zien veur publiek touwgenkelik, andere weure gebruuk veur [[champignon]]kweek. Allewijl weurt in [[Sub]] en bij [['t Roeët|'t Rooth]] nog mergel gewonne in [[daagbouw]], dat wèlt zègke in 'ne [[kojl]] dee aon de oppervlekdeoppervlakde gans open is. D'n [[ENCI]]-daagbouwkojl en awwer grotte in de [[Sint-Pietersberg]] bij [[Mestreech]], zien feitelik winplaotse veur kalkstein.

Mergel weurt in Limburg zelf veural es bouwmateriaol gebruuk. (Mestreechse en Suber mergel). AnderAander touwpassinge vint de mergel in kleurstoffe, in [[sólfer|oontsólferingsmiddele]], es componint vaan messtoffemèsstoffe diedee de verzoering vaan de bojem moot tegegoon en zelfs in veevojersvievojers. <br>

't [[GulpesjGöllepes kriet]], dat in de buurt van [[GulpeGöllepe]] aanaon de oppervlakteoppervlakde kump is heller en brokkeliger. Daeen is neet gesjik um mèt te bouwe. DezeDizze kalkstein weurt gebruuk um kalk vanvaan te brennebranne. [[Kalkoves]] ligke bvb.v. aanaon de [[Pötberg]] en in de SubergröbbeSuberkojl biebij [[Sub]]. Van de GulpesjeGöllepese kalk weurt aochouch [[cement]]semint gemaak. De 1e'Eerste Nederlandse cementfabrikCement Industrie' (ENCI) is begós in [[Viele]] en in 1925 verplaots nao de [[Sint-Pietersberg]] in Mestreech. VanVaan belang waor hij 't transportmiddel vanvaan de [[MaasMaos]] um de cementsemint te verveure. De groeve [['t Roeët]] weurt aoch aafgegraove ten bate van de cementindustrie. In de buurt van [[Kunder]] weurt 'n heller soort kalkstein gevónde, de zoegeneumde [[Kundersjtein|Kunderstein]] of Krawbiker stein. Dizze stein kèntkin neet gezeeg weure.