Literatuur: Versjèl tösje versies

[[Plaetje:Merton_College_library_hall.jpg|thumb|Beuk ini deg'n bibliotheek van Merton College, UniversiteetUniversiteit van Oxford]]

't Woerd '''literatuur''' haethaat versjillende beteikenisse. De breidste is dat literatuur de collectie van alle tekste is, gesjrevegesjraeëve en mondelingmóndeling. Literatuur weurtwuued ouchaoch waal in ein sjmaal beteikenis gebroek, woeëbie zie taegeneuvertaeëgeneuver '''[[lectuur]]''' weurtwuued gesjtèld. In dae zin zou literatuur de hoeëger, elitair vorm en lectuur de lieëger, populair vorm va gesjrevegesjraeve [[fictie]] zienzieë. Literatuur weurtwuued aoch es 'n vörm va [[kuns]] besjouwd.

't GeufGieëf in de literatuur völ versjillende genres, mehmae 't guufgieëf drie hoofgenreshoufgenres die övver 't algemein mondiaal weurewaere erkènd.

* [[Epiek]] of [[proza]] - De verhaolende literatuur, die in ieërsteieësjte instantie e verhaol vertèld, woeëvanwoeëva romans de bekènstebekèndste vorm zienzint

* [[Lyriek]] of [[poëzie]] - De emotionele literatuur, die in ieërsteieësjste instantie rechstreeks geveules op papierpepeer zitte, woeëvanwoeëva gediechtegedichte de bekènstebekèndste vorm zienzint

* [[Dramatiek]] of [[toneel]] - De gekalde literatuur, die in ieërsteieësjte instantie gemeind is um oet te sjprekesjpraeëke, scripts veur toneel (meh ouch [[film]], meistal es [[adaptatie]]) zienzint daodaoë de bekènstebekèndste vorm van

Soms ligk literatuur d'r midde in. Zoeë is d'tr bekinde 'romancyclus '' 't Bureau''' van ded'r [[Nederlands|NederlandstaolegeNederlandstalige]] sjrieversjrieëver [[J.J. Voskuil]] gesjrevegesjraeëve in ded'r sjtijl van de dramatiek, dewijl 't neet gemeind is um 't oet te sjprekesjpraeëke, mehmae gewoeën te lezelaeëze: hiedoorhiedoer is 't theoretisch gezeen epiek, mehmae luus 't zich in praktiek dramatisch. Kingerbeuk zienzint diks qua opboe verhaolend, daomit proza, dewijlterwiel ded'r sjriefsjtijl ieërder geveulig es verhaolend is, daomiten daoëmit jaoë aoch poëzie. Veural van origine [[Frans]]taolegetalige en [[Duutsj]]taolegetalige oet de naonaoë-oorlogse [[Twintegste iew|twintegste iëwieëw]] zienzint diks misjmasj van aard.

De weitesjappelike sjtudie van literatuur weurtwuued ''letterkunde'' of ''literatuurweitesjappe'' genumd. Literatuurgesjiedenis vörmp e wichtig óngerdeil van dit vakgebeed. Meistal kint me aoch óngersjeid make tussjetösje versjillende literair tradisies. Veurbeilde van tale mit 'n rieke literair tradisiestradisie zint [[Ingelsj]], [[Duutsj]], [[Frans]], [[Russisch]], [[Arabisch]] en [[Sjinees]]. De Nederlandse literair tradisie hathaat zinne oersjpróng in [[Vlaandere]] en in [[euregio Maas-Rien|'t gebeed tösje Mesjtreech, Aoke en Luuk]]. Aoch 't Limburgs hathaat dus 'n ouw literair tradisie. Bekinde wirke zint de [[Wachtendonckse psalme]] en de [[Sintervaos|de legende van Sint Servaas]].