Armene: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Zeiverklaos (Euverlèk | biedrages)
Geen bewerkingssamenvatting
Stephan 0796 (Euverlèk | biedrages)
KGeen bewerkingssamenvatting
 
Tekslien 1:
{{Dialek|Mestreechs}}
Wee '''Armene''' of '''Armeniërs''' ([[Armeens]]: Հայեր, ''Hajer'') zien, hink aof vaan de definitie: iemes dee lid is vaan 't Armeens [[börgersjap]], vaan 't Armeens [[volk]] of vaan de legendarische [[stam]]. De drei definities weure dèks door mekaardoorein gegoeid. Iemes dee börger is vaan Armenië, is dèks ouch etnisch Armeens en weurt ouch dèks gezeen es deil vaan 't historisch volk. Dat hoof evels neet zoe te zien.
# [[Polletiek]]e definitie: [[börger]]s vaan de [[Rippebliek Armenië]]. 't Gief de [[2020]] 3.021.324 börgers vaan de Rippebliekrippebliek.
# [[Etniciteit|Etnische]] definitie: 't [[Indo-Europese taole|Indo-Europees]] volk wat ein vaan de [[Armeense taole]] (mèt naome [[Armeens|Staandertarmeens]]) sprik es mojerstaolmoojerstaol en/of direk aofstump vaan lui mèt 'n Armeense mojerstaolmoojerstaol. 't Geit um zoe'n 7 bis 12 mieljoen lui, verspreid euver [[Armenië]] en de res vaan de [[Kaukasus]], [[Oos-Europa]] (wie [[Rösland]] en [[Oekraïne]]), de [[Europese Unie]] (wie [[Fraankriek]], [[Duitsland]], [[Pole]] en 't [[Belsj]]), [[Noord-Amerika]] (wie de [[VS]] en [[Canada]]), 't [[Middel-Ooste]] (wie [[Libanon]], [[Iran]], [[Syrië]] en [[Törkije]]), [[Zuid-Amerika]] (wie [[Argentinië]]) en [[Centraol-Azië]] (wie [[Oezbekistan]]).
# Historisch-[[legende|legendarische]] definitie: De direkte aofstammelinge vaan de legendarische [[Patriarch]] [[Hayk Nahapet]], dee op force vaan de legendes d'n achterkleinzoon vaan de [[Biebel]]se [[Noach]] zouw zien en de [[Babylon]]ische [[keuning]] [[Bel]] in [[2482 veur Christus]] versloog.
 
Me kin dus stèlle tot 't, vaanoet etnisch ougpunt, mie Armene ''boete'' Armenië gief es ''binne'' Armenië. Heimèt weure de Armene dèks, zjus wie de [[Jäö]] en de [[Roma]], 'n [[diaspora]]volk geneump. 't Versjèl zit 'm hei d'r in tot de Roma gein eigenste [[rippebliek]] höbbe en de Jäö dat historisch ouch neet höbbe (eventueel noe wel mèt [[Israël]], mits me 't [[Zionisme|Zionistischzionistisch]] gedachtegood serieus neump).
 
'ne bekindenBekinden Armeense [[Mestreech]]teneer - historisch gezeen mesjiens wel de bekinste Mestrechteneer oets - is de Mestreechter [[petroenheilege]]: [[Sintervaos]] (Armeens: Սուրբ Սերվատիոս), de [[patroenheilege]] vaan de stad. HeerVolges de euverlievering waor heer gebore in 'n nog altied veur us oonbekinde plaots in [[Armenië]] of [[Anatolië]], boenao heer reisde door de [[Kaukasus]], de [[Balkan]] en [[Italië]], bis heer örges in d'n twiede haaf vaan de [[4e iew]] terech kaom in [[Mestreech]] en dao ouch is goon hiemele. Heer ligk aldao begrave, in 'n groete dreibeukege [[basiliek]] aon de [[Vriethof]]. De basiliek is verneump nao häöm en heethèt de [[Sintervaoskèrk]].
 
De masculine en neutraole vörm veur eine oet Armenië is 'nen '''Armeen''' of 'nen '''Armeniër'''. De feminine vörm veur ein oet Armenië is 'n '''Armeense''' of 'n '''Armenische'''.
 
== Historie ==
't Historisch volk vaan de Armene is oongeveer 4000 jaor aajd en heet zienen oerspronk in 't gebeed wat oongeveer euvereinkump mèt 't allewijl alndland Armenië en 't allewijl Oos-[[Törkije]]. Armene höbbe ziech versrpeitverspreit via [[marchandere]] en es [[vaklui]] door 't [[Roemeins Riek]], 't [[Byzantiens Riek]] en later ouch door 't [[Osmaons Riek]].
 
't [[Armeens]] is 'n [[Indo-Europese taol]] die, es 't [[Aajdarmeens]], al woort gesproke in de [[Aajdheid]]. Al véúr 't [[Christendomchristendom]] prizzenteerde väöl zelf-identificerende Armene ziech es eint volk mèt hun eigenste [[mythologie]]. In 't jaor [[301]] naom 't aajd [[Armenië]] es 't ierste land in de wereld 't [[Christendomchristendom]] es [[staotsrelizjie]] aon. De Armene gónge daomèt de [[Armeens-Apostolische Kèrk]] te vörme. Die kèrk weurt dèks foutief es deil gezeen vaan de [[Oosters-Orthedoxie]], mer is dus awwer es dee lèste gróp kèrke. In de [[5de iew]] maakde de monnik [[Mesrop Masjtots]] veur de Armeense taol 'n [[alfabèt]]: 't [[Hayerén]] - ofwel 't [[Armeens sjrif]].
 
In [[1454]] verdeilde 't [[Osmaons Riek]] en [[Perzië]] 't land oonder mekaaroonderein. Wie dat gebäörde begoste väöl Armene ziech, nog mie es daoveur, te gedrage es 'n [[handel]]volk tösse rieke in.
 
== Armeense genocide ==
e Bindend evenemint vaan de Armene is de [[Armeense Genocide]], door Armene zelf dèks de ''Medz Yeghern'' ofwel ''Groete Misdaod'' geneump. Volkermoord op zoe'n 1 à 1,5 mieljoon etnische Armene in 't [[Osmaons Riek]], in d'n tied vaan 't regime vaan de [[Jong Törke]], speulde ziech in en nao d'n [[Ierste Wereldoorlog]] aof. In minder maote waore ouch [[Arameeërs]] en [[Grieke]] slachoffer vaan dees [[genocide]]. Allewel de meiste weitesjappers en historici de gebäörtenis erkènne es 'n genocide, is dat polletiek nog neet euveral 't geval. De regeringe vaan [[Törkije]] blieve oontkènne tot 't 'n wèrkeleke genocide waor. [[Belsj]], [[Duitsland]], [[Fraankriek]], [[Italië]], [[Canada]], [[Brazilië]] en [[Rösland]] zien 'n paar veurbeelde vaan len die de genocide al laank erkènne. [[Nederland]] deit dat ouch sinds [[2018]], wijl de [[Vereinegde Staote]] volgde in [[2021]]. De meiste len in de wereld höbbe officieel gein hawwing nao de gebäörtenis touw: zie erkènne noch oontkènne de genocide. De einsegste twie len die expliciet stèlle tot de massamoord gein wèrkeleke genocide waor zien Törkije en [[Azerbeidzjan]]. In dees twie len weurt polletiek dèks nao de "''Armeense kwestie"'' verweze.
 
[[Categorie:Armenië]] [[Categorie:Volker oet Europa]]
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Armene"