Nederlandse literatuur: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→D'n damesroman: waord is mannelik, ouchal sleit 't op e vrouwmis; es de sjriever det stuuert zeen synonieme wie sjrieverse>sjriefster |
V'r koume in de buurt... |
||
Tekslien 62:
Ouch zier belaankriek is ''[[Van de koele meren des doods]]'', 'ne roman vaan Frederik van Eeden. Van Eeden, dee neve sjriever ouch psychiater is, bringk de psychologische roman op e niveau boe 'r nog neet stoont, meh wat in d'n twintegsten iew normaal zouw weure. Zie book gelt daorum es visionair en invloodriek.
't Werk vaan [[Nescio]], romans/novelle die soms weure umsjreve es 'neoromantisch', is veur zienen tied oongewoen besjeie vaan vörm. Pas väöl later oontdèkke oteurs en critici de krach vaan zien zinne en de sjarm vaan zien verhaole.
==Interbellum==
Regel 71 ⟶ 73:
===Nui Zakelekheid===
Ech väöl naovolging vint deze vernuiingsdrang evels neet, zeker neet in 't proza. De wuns veur 'n breuk mèt d'n tied daoveur besteit evels wel. Me wuns ziech klaor vörm en structure, zakeleke taol en boondege besjrievinge. Me zèt ziech veural aof tegen 't werk vaan Couperus, dee zeker vaanaof ca. 1930 sterk oet de mode raak.
D'n absolute veurluiper in dit genre is [[Willem Elsschot]], 'ne Belsj dee väöl in Nederland wèrk en dao ouch jaorelaank populairder is es toes. Zien novelle kinmerke ziech dèks door in 't leve teleurgestèlde lui, e sentimint wat de sjriever wèlt doen veule zoonder in de tekste ech trop in te goon.
In dit verband weurt dèks [[Ferdinand Bordewijk]] geneump, dee ziech evels iejer door 't [[expressionisme]] beïnvleujd zuut. Me maag in dit verband ouch dinke aon [[Theo Thijssen]], [[Menno ter Braak]] en aon de Vlaoming [[Gerard Walschap]]. [[Simon Vestdijk]] is minder boondeg en blijf korter bij de mainstream, en weurt in de jaore daarteg hendeg populair.
Regel 82 ⟶ 86:
==Twiede Wereldoorlog==
Aon 't begin vaan d'n oorlog weurt de kuns nog rillatief vrij gelaote. Populair, allein um zienen titel al, weurt ''Hollands glorie'' vaan [[Jan den Hartog]] - e book wat kort veur d'n oorlog versjijnt. Ind 1941 evels móste alle sjrievers ziech bij de [[Kultuurkamer]] aonslete veur nog te kinne publicere. De mieste bekinde sjrievers weigere dat. 't Gaof evels ouch euvertuigde nationaolsocialistische sjrievers, die noe de ruimte kriege. Veurbeelde zien [[Jan van der Made]] en [[Steven Barends]], welke lèste bekind weurt es vertaoler vaan ''[[Mein Kampf]]''.
Väöl sjrievers goon in de illegaliteit. 't Gief 'nen oetgebreiden illegaole peers, dee neve gezetsjes soms ouch literatuur oetgief. Zoe publiceert Bordewijk oonder e pseudoniem bij ''[[De bezige bij]]'', wat nao d'n Oorlog 'ne bovegroondse literatuuroetgever weurt. De mieste verzatsliteratuur is toch poëzie. Klassiek weurt 't gediech ''[[De achttien dooden]]'' vaan [[Jan Campert]]. [[Anne Frank]], e joeds tienermeidske wat in d'n oonderduuk gepak weurt en in e concentratiekamp störf, sjrijf e daagbook wat zoe good is tot me 't nao d'n Oorlog mèt groet succes es ''[[Het Achterhuis]]'' oetgief.
Op 't Belsj, boe de bezètter mie vaan de staotsstructuur intak hèlt, veraandert 't literair leve get minder radicaol. Zoe kump [[Richard Minne]] nog in 1942 mèt zie väöl gepreze book ''Wolfijzers en schietgeweren''.
==Nao-oorlogse literatuur==
===De roman in Nederland===
Nao d'n oorlog ploejt me in ierste instantie trök op de literatuur wie die veur d'n Oorlog gebrukelek waor. Vestdijk weurt populairder es oets, en 't werk vaan [[Theun de Vries]] deit 't good in socialistische en communistische kring. In 1947 evels versjijnt ''[[De avonden]]'' vaan [[Gerard Reve|Gerard van 't Reve]], boe-in heer de verveling vaan de jäög in de nao-oorlogsjaore besjrijf. 't Book weurt direk 'ne klassieker, al zal Reve ziech daonao noets mie euvertreffe. Roond dezelfden tied kump ouch [[Willem Frederik Hermans]] op, dee zien cynische, pessimistische beuk rappelere aon Franse wie Sartre en Camus. Hermans lök 't wel um nao zie romandebuut door te sjrieve; in de jaore viefteg en zèsteg wèrk heer ziech op tot mesjiens wel de mies geachte sjriever vaan Nederland. Begin jaore viefteg begint ouch nog [[Harry Mulisch]] mèt publicere. Heer vèlt op door e bleujend taolgebruuk en zier verzörgde intriges. Reve, Hermans en Mulisch weure later door criticus [[Kees Fens]] tot de 'Groete Drei' gebombardeerd.
'n Aander sjriefster vaan belaank is [[Hella Haasse]], die in 1948 't [[Bokeweekgesjenk]] ''[[Oeroeg]]'' sjrijf en zoedoende in ei memint landelek bekind weurt. Häör stijl is psychologisch en laankzaam: in häör beuk weurt mie gedach es gedoon. Zij is eine vaan de lèste representante vaan d'n [[Indische roman]], e genre wat mèt de koloniaolen tied laankzaam verdwijnt. 'n Aander is [[Marga Minco]], die d'n Oorlog es joedse oonderduukster euverleefde en dao ouch euver sjrijf. [[Remco Campert]], veural vaan beteikenis es diechter (zuug oonder), publiceert ouch de roman ''[[Het leven is vurrukkuluk]]''.
In de jaore zèsteg weurt 't werk vaan [[Jan Wolkers]] populair. Wolkers choqueert door gans direk euver seks te sjrieve of morbide personnages op te veure. Aander kinmerke vaan zie werk zien natuur, zoewie doed en verval. In zienen tied weurt heer dèks in einen aosem geneump mèt [[Jan Cremer]], dee mèt zien otobiografisch, door [[Jack Kerouac|Kerouac]] beïnvleujd ''Ik, Jan Cremer'' opzeen baart meh daonao wieneg mie sjrijf.
De jaore zeventeg bringe oonder mie [[Maarten 't Hart]], dee ziech aofzèt tege zien calvinistische jäög meh tegeliek vashèlt aon de hoeg kunste en daorum wel 'Wolkers in colbert' weurt geneump. [[Frans Kellendonk]], dee wieneg zal sjrieve meh in kleine krink hendeg weurt bewoonderd, begint daan ouch te publicere.
't Decennium dao-op nump de literatuur 'n groete vlöch, es 'n vercommercialisering optreujt en op de tv väöl aon literatuur weurt gedoon. Nui naome zien oonder mie [[Renate Dorrestein]], [[Oek de Jong]], [[Joost Zwagerman]], [[Tessa de Loo]], [[Leon de Winter]] en [[Adriaan van Dis]]. Vaanaof 't ind vaan 't decennium kump de nihilistische literatuur vaan de ''Generatie Nix'' nao väöre, mèt oonder mie [[Ronald Giphart]] en later [[Arnon Grunberg]]. De migrante en migrantekinder beginne daan ouch mèt sjrieve, in 't bezunder [[Abdelkader Benali]]. De jaore nul bringe oteurs wie [[Tommy Wieringa]], [[Jan Siebelink]] en [[Franca Treur]].
===De roman in 't Belsj===
Ouch in 't Belsj geit me aonvenkelek 't leefste door wie me dat veur d'n Oorlog deeg. [[Gerard Walschap]] en [[Marnix Gijsen]] goon gewoen door mèt sjrieve. Es evels de nui generatie opkump, mèt [[Hugo Claus]] en [[Louis Paul Boon]], kump ouch nui elan in de Vlaomse literatuur. Claus, dee oonder mie mèt Mulisch en de Vieftegers samewèrk en daorum väöl in Amsterdam kump, besjrijf dèks 't trauma vaan collaborerend Vlaondere en probleme mèt de kathelieke kèrk, die nog tot deep in de jaore zeventeg 't leve dao bepaolt.
Gans get aanders is 't werk vaan [[Ivo Michiels]], dee 't experimint trök de roman in wèlt hole. 'nen Titel wie ''Het boek alfa'' zeet 't feitelek al. Ouch experiminteel vaan vertèltrant, meh minder vaan inhaajd, is 't werk vaan [[Jef Geeraerts]]. Zien beuk euver de lèste daog vaan 't koloniaol bewind in [[Belsj-Congo]] zien al vaanaof 't begin geleef en hendeg umstreje; zoewel lezers es critici zien extreem dreuver verdeild.
De 'Generatie Nix' heet op 't Belsj ziene representant in [[Herman Brusselmans]], dee oonder mie opvèlt door 'ne platte stijl mèt väöl vlookwäörd. In de jaore tien deeg [[Lize Spit]] vaan ziech spreke, mèt häör ambitieus debuut ''Het smelt''.
==='t Kort verhaol===
Regel 95 ⟶ 118:
===Literatuur in de Wes===
Literatuur oet [[Suriname]] en de Nederlandse Antille is in Europa euver 't algemein neet zoe bekind gewore. Deils kump dat door de klein bevolking vaan die len, deils zeker ouch door de culturelen aofstand. Toch heet zeker Suriname 'n belaankrieke traditie mèt Nederlandse literatuur. Hoeg gesjat, veural in Suriname meh ummer dèkser ouch in Nederland, weurt 't werk vaan [[Anton de Kom]] en later [[Hans Faverey]]. Allewijl weurt [[Astrid Roemer]], die sinds jaor en daag in Nederland wèrk, hoeg gesjat; ze sleip diverse literair prieze in de wach, dèks es ierste Surinaamse oets.
De Curaçaosen oteur [[Frank Martinus Arion]] woort in Nederland bekind mèt ziene roman ''Dubbelspel''. ==Genreliteratuur==
| |||