Munt (einheid): Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Tekslien 1:
{{Dialek|Mestreechs}}
'ne '''Munt''', 'n '''munteinheid''', 'n '''valuta'''<ref> woord wat op 't [[Limbörgs]] wat veural gebruuk weurt in [[Nederlands Limbörg]]</ref>, 'n '''devies'''<ref>typisch gebruuk in [[Belsj Limbörg]] en Limbörgstaoleg [[Wallonië]], vaan 't [[Frans]] woord ''device''</ref> of 'n '''wering'''<ref>gebruuk in 't [[Duits]] [[sjraom]]gebeed mèt [[Nederlands Limbörg]], vaan 't Duitse ''Werung''</ef> zien versjèllende wäörd die gebruuk weure um de gellege betaolmoyen vaan e land oet te drökke. Bekinde veurbeelde zien d'n [[Euro]], d'n [[Amerikaansen dollar]], de [[Brits poond]] en de [[Japanse yen]]. Officieel munte vaan len zien opgenomme in d'n [[ISO 4217]]. 'ne Munt es einheid euverlap dèks mèt, mer is neet per se 'tzelfde es, 'ne [[munt (geld)|materiële munt]]. Deelèste is meistes deil vaan 'n munteinheid mer speult dao meh 'ne bepaolde rol binne. Wie weerdevoller de transactie vaan 'n munteinheid is, wie groeter de kans tot dao [[breefgeld]] in plaotse vaan materiëel munte veur gebruuk weurt. Sinds de [[jaore 2010]] weurt zelfs 't groetse gedeilte vaan de globaol transacties gepraktiseerd [[online]], dus via immateriële moyens. 'n Munteinheid hoof dus neet ins materieel tasbaar te zien.
== Historie ==
In de [[ikkenemie]] weurt nog wel 's e versjil gemaak tösse wat 'ne munt is en wat 'n valuta is. 'n Munteinheid is veural 'n reikeneinheid: e bedrief wat 5000 euro aon veurraoje heet en 40.000 yen op de [[baank]], heet e [[kapitaol]] wat kin oetgeriekend weure es get mie es 5300 in de munteinheid Euro of mie es 653.000 in de munteinheid Yen (op force vaan de globaole [[koers]] op [[28 miert]] [[2021]]). Mer wat betröf valuta's heet 't bedrief strik genomme nog altied de aofgesjeie einhede in kapitaol: in Euro-valuta 5000 en in Yen-valuta 40.000. Strik genomme mage die twie valuta's neet weure opgetèld bemekaar mer maag me dat wel doen es zie weure oetgedrök in 'ne munt. Boete de ikkenomische weitesjappe gief 't evels bekans noets zoe'n aofsjeiing en weure de twie wäörd es synonieme vaan mekaar gehanteerd.▼
't Gebruke vaan 'ne munt um [[produk]]te en [[deens]]te te betaole is e rizzeltaot vaan de opkoms vaan [[handel]]. Me [[sjachele|sjachelt]] al sinds 't [[Neolithicum]] (10.000-2000 v.Chr., indegend mèt de introductie vaan 't [[sjrif]]; iers veural in 't [[Midde-Ooste]]). Dao-in gong 't dèks via [[ruilhandel]] (beveurbeeld 't ruile vaan zoeväöl [[sjäöp]] tege zoeväöl [[keuj]]). Toch woort de munt al snel geïntroduceerd in deen tied in [[Mesopotamië]] en later in [[Egypte]]. Sjachele zou vaanaof de late [[Middeliewe]] in [[Europa]] ummertouw mie via munte gaon. Mer 't oonderhandele vaan produkte woort beveurbeeld in de [[Limbörg]]se [[16e iew]] nog groetdeils gedoon boete de lokaol munteinhede um: munte oet [[Frankfurt am Main|Fraankfort]], [[Breusel]] of [[Braobant]] woorte gemekelek geaccepteerd en de weerdeversjèlle tösse die munte stoond nog minder vas es dat allewijl 't geval is. Pas mèt de opkoms vaan de [[natiestaot]] in de [[19e iew]] is dat laankzaom gaon veraandere, zien munte ummertouw exclusieve betaolmoyens veur len gewore en goof 't ummertouw dudelekere [[wisselkoers]]e tösse die munteinhede. In de allewijl sterk ge[[nationalisme|nationaliseerde]] wereld (dat wil zègke, in 'n wereld geregierd door [[sovereniteit|sovereine]] [[natiestaot]]e) weurt de [[monetair polletiek]] vaan 'ne munt doorgaons geleid door ei specifiek land. Sterker nog, vaan aajdser steit centraol in 't nationalisme tot de monetair polletiek 't belaangriekse machsinstrumint is vaan 'nen oonaofhaankeleke en sovereine natiestaot. Daomèt zien munteinhede allewijl dèks strik gesjeie vaan mekaar. In [[Japan]] kin me doorgaons neet mèt d'n Amerikaansen dollar betaole en, aandersum, zal me neet wiet komme in de [[VS]] mèt de Japanse yen. Allewijl is d'n [[euro]] eine vaan de wienege oetzoonderinge in 't globaol nationalistische valuta-beleid. D'n Euro is neet 't exclusief betaolmoyen vaan ei land mer vaan 'ne ganse gróp len: de len binne de [[Eurozone]]. Daoboete weurt d'n Euro ouch väölvöldeg in aander [[lidstaot]]e vaan de [[Europese Unie]] en zelfs daoboete gebruuk.
== Munt of valuta? ==
▲In de [[ikkenemie]] weurt nog wel 's e versjil gemaak tösse wat 'ne munt is en wat 'n valuta, devies of wering is. Boete de ikkenomische weitesjappe gief 't evels bekans noets zoe'n aofsjeiing en weure de wäörd es synonieme vaan mekaar gehanteerd. 'n Munteinheid is veural 'n reikeneinheid: e bedrief wat 5000 euro aon veurraoje heet en 40.000 yen op de [[baank]], heet e [[kapitaol]] wat kin oetgeriekend weure es get mie es 5300 in de munteinheid Euro of mie es 653.000 in de munteinheid Yen (op force vaan de globaole [[koers]] op [[28 miert]] [[2021]]). Mer wat betröf valuta's heet 't bedrief strik genomme nog altied de aofgesjeie einhede in kapitaol: in Euro-valuta 5000 en in Yen-valuta 40.000. Strik genomme mage die twie valuta's neet weure opgetèld bemekaar mer maag me dat wel doen es zie weure oetgedrök in 'ne munt.
[[Categorie:Geldj]][[Categorie:Economie]]
| |||