Europese Voukspartie: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Zeiverklaos (Euverlèk | biedrages)
Nuuj pazjena: {{Dialek|Valkebergs}} thumb|De EVP op 't Duutsj De '''Europese Voukspartie''' ('''EVP'''; Ingelsj: '''European People's Party'''; Duutsj...
(gei versjil)

Versie op 1 mrt 2021 20:19

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.


De EVP op 't Duutsj

De Europese Voukspartie (EVP; Ingelsj: European People's Party; Duutsj: Europäische Volkspartei; Frans: Parti populaire européen) ies 'n christendemocratische, centrum-rechse, mild-conservatieve en pro-Europese politieke partie op 't niveau van de Europese Unie (EU). Wie angere Europese partieë, besjteit de Europese Voukspartie oet 'n hièle houp nationaal partieë, wie de Nederlandse CDA en CU, de Duutsje CDU en CSU en de Belzje CD&V en CDH. Daonaeve vörmp zie ouch de groatse fractie binne 't allewiel Europees Parlemint. Zie ies dat al sinds 2004 en haet sindsdeen edere President vaan de Europees Kemissie nao veure maoge sjuve. Ouch de allewiel President, Ursula von der Leyen, ies van de Europese Voukspartie en is daes partie de groatse regeringspartie in de coalitie van de Kemissie.

Sjtrik genomme ies de Europese Voukspartie fractie get angesj es de partie. Neet alle nationaal partieë die bie de fractie zitte, huère ouch bij de partie. Praktisch riffereert me ivvels in de EU-politiek nao al die fractie-partieë es de EVP.

Wie de liberale Renew Europe, haet de Europese Voukspartie van oudsher te make mit 'n interne sjplitsing. Aan de eine kant geuf 't nao 't centrum-neigende partieë die ope zin nao progressieve ideeë wie homohuwelikke en abortus (zoawie de CDA, de CDU, de CD&V, de CDH en Franse Les Républicains). Aan de anger kant geuf 't religieuzere partieë die miè neige nao conservatievere familie-ideale (zoawie de CU, de CSU en de Hongaarse Fidesz). Daonaeve geuf 't ouch 'n belangriek middeveld, wie 't Pools Platforma Obywatelska (Börgerplatform).

D'n allewiele partieveurzitter van de EVP ies Donald Tusk. Hae kump oet die lèstgeneumde Poolse partie, waor langen tied premier van Pole en daonao veur vief jaor Veurzitter van d'n Europese Raod. In 't Europees Parlemint ies de groepsleier van de Europese Voukspartie Manfred Weber, dae - ondanks zien zege in de Europese verkezinge van 2019 - neet President van de Europees Kemissie woort umdat d'n Europese Raad dit tegeheelt. In plaats daovan woort zien partiegenote Ursula von der Leyen president.

Historie

 
't Persentaasj van de zetels 't Europees Parlemint van de EVP sinds 1999: ze zin sindsdeen altied ein van de twiè groatste partieë gewaes (same mèt de sociaaldemocratische S&D) mer hun wirkelik aandeil is toch flink gedaald door de greui van kleiner partieë (wie de liberale van Renew Europe, de extreemrechse van ID en de Greune-EVA)

.

De Gedeilde Vergajering van de Europese Gemeinsjap veur Koele en Sjtaol (de veurgenger van 't Europees Parlemint) kaom veur d'n ièrsjte kièr bie-ein op 10 september 1952. D'n ièrsjten Europese christendemocratische groep woort d'n daag daonao officieus gevörmp, mit Maan Sassen es veurzieter. De groep haw 38 van de 78 zetels, woadoor 't twiè zetels tekort kaom veur 'n mièrderheid. Op 16 juni 1953 keurde de Gedeilde Vergajering 'n resolutie good die nationaal politieke partieë toesjtong um Europese partieë op te riechte. Es reactie dao-op constitueerde de Christen-democrate op 23 juni 1953 'n officieel verklaoring dat 't vanaof noe 'n Europese christen-democratische groep goof.

In 1976 ginge de christendemocrate euver nao 'ne nuuje naam: de Europese Voukspartie. Dit waor 'n strategische zèt um de rechse partie van Frankriek, Les Républicains, d'r bie te kriege umdat in Frankriek 'n groat politiek taboe hièrsj rondum 't idee dat politieke partieë ziech menge mit religie (dus beveurbeeld christendom). Pas in de verkezinge van 1979 (wie 't inmiddels um 't allewiel Europees Parlemint ging), nao decennia aan besjtoonsrech, waore de Christendemocrate nimmiè de groatse groep van de Europees Gemeinsjap (die ièr ging noe nao de sociaaldemocratische S&D. Wie de Gemeinsjap euverging tot de Europese Unie in 1992 waore väöl centrumrechse partieë in Europa lang neet miè christendemocratisch (al bleef dat in Nederland, Belsj en Duutsjland veur 'n groat gedeilte waal 't geval). Dat zörgde d'r veur dat väöl EVP'ers sjrik hawwe dat ze aan de zielijn van de Europese integratie terech kaome wiel ze tot noe toe altied nuèdeg waore gewaes um 'n Europees Kemissie (de zoagenaamde "regering" van de EU) te vörme. Um dit te veurkomme wilde de EVP veurtaan ziech ouch neet miè op pepier christendemocratisch neume (in de naam waor die ideologie al 'n tiedsje zeuk mer in hun programma's sjprook me dieks waal nog van christelikke weerdes). Veurtaan waor de EVP officieel centrumrechs, conservatief en pro-Europees. In de praktiek bleef 't christelik gedechtegood ivvels 'n sjterke invlooj op de EVP, umdat tot d'n daag van vandaag de meiste nationaal partieë achter de EVP ziech christendemocratisch neume.

De officieel aafkièr van christendemocratie wirkde ivvels waal veur greui van de partie: Néa Dimokratía (Griekeland) en Partido Popular (Sjpanje) komde d'r bie. In 't begin weigerde de Conservative Party (Vereineg Keuninkriek) en Det Konservative Folkeparti (Daenemarke) d'r bie te komme umdat de EVP te pro-EU waor in hun ouge en boewde hun eige Europese partie op: de Europese Democrate (ED). Toch bleek de partie väöls te klein te zin nao de Europese verkezinge van 1994 en druipte de nationaal partieë achter ED aaf nao de EVP toe. Zie woorte daodoor opvallend pro-Europeser umdat ze eigelik gein anger (conservatief, Eurosceptisch) alternatief hawwe. Toch bleve de Britse conservatieve mit ein bein oet de EVP: ze woorte deil van de fractie mer neet van de ongerliegkende partie (wat in pratiek beteikende dat ze mit bienao alles mitsjtumde mer neet 't programma officieel ongersjreve). De EVP greuide es partie én es fractie ivvels gesjtaag, veural naodat Forze Italia (van toenmaoleg premier Silvino Berlusconi) de partie insjtapde. Toch bleef de ED es subgroep binne de EVP besjtoon (vergeliekbaar mit de Amerikaanse Tea Party binne de Republicans).

Allewaal de EVP daonao waer häör aw positie truukkroog es groatse EU-partie (en dat tot d'n daag van vandaag is gebleve), höbbe ze noats miè 'n mièrderheid kinne verkriege. Ze mooste dus groate coalitie vörme mit de sociaaldemocrate en soms mit de liberale (ALDE, later Renew Europe geneump).

Mit de 2009-verkezinge kaome de sjpanninge tusje de EVP-leie en de Europarlemintariërs van de ED-subgroep tot 'n ultieme botsing, wie de Tsjechische ODS en de Britse conservatieve tot 'n akkoord kaome en op 22 juni 2009 de Europese Conservatieve en Hervörmersj (ECH) opriechde. De ED heelt op te besjtoon. De EVP woort, aan de eine kant, aanzeenlek kleiner, mer, aan de angere kant, miè solide (väöl direkter pro-Europees en mit miè partiediscipline).

Krimpe deej de EVP waal, mer ze bleef de groatse fractie binne 't Parlemint mit 275 Europarlemintariërs.

Tot 2019 waor de EVP de einegste Europese partie die gans euvereinkom mit häör fractie. Dat kump umdat 't väöl nationaal partieë geuf die 't toch zjuus te wiet vinge gaon um gans op te gaon in pan-Europese partiediscipline. In 2019 verloor de EVP ivvels dit privilége umdat 't onger druk van veural Wes-Europese leije aafsjeid moos numme van de Hongaarse partie Fidesz naodat die lètste partie waereldwied woort bekritiseerd veur 't aaftakele van de Rechsjtaat in Hongarieë. Fidesz bleef deil van de EVP-fractie (dao kin de EVP namelik meh wieneg tege doon wil zie dat verangere), mer partiekammeraoje zint de Fidesz-leje nimmie.

EVP-subpartieë in 't Europees Parlemint

De volgende nationaal partieë make deil oet van de EVP-fractie in 't Europees Parlemint (2019-2024). 187 van de 705 zetels zin van de EVP. Alle 27 lidsjtate höbbe EVP-leje geleverd aan 't allewiel Parlemint.

Europese Raod

Ouch in de Europese Raod ies de EVP de groatse partie: 11 van de 27 nationaal leiersj van de EU zin van de EVP.

Ouch boete de EU geuf 't nationaal leiersj van de EVP (in 2021 waor dat Noorwege, Servië, Bosnië en Herzegovina en Moldavië).

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/w/index.php?title=Europese_Voukspartie&oldid=447734"