Luxembörg (stad): Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Zeiverklaos (Euverlèk | biedrages)
Zeiverklaos (Euverlèk | biedrages)
 
Tekslien 6:
Luxembörg is ein vaan de riekste stei op 't continent, wat deils verklaort boerum 't zoeväöl [[boetelender]]s gief in de stad. Op force vaan de [[census]] vaan [[2019]] waor zoe'n 70% vaan de stadse bevolking neet-Luxembörgs (vis-á-vis 30% boetelenders in 't gans land). De meiste vaan dees boetelenders zien [[Westers]], get wat wieneg veurkump in Europese stei.
 
== Historie ==
[[Plaetje:Blason ville lu Luxembourg-ville.svg|50px|left|thumb|Waope vaan Luxemburg]]
In 't [[Roemeins Riek]] woort 'n [[fort]]tore gebouwd in 't allewijl Luxembörg op 't kruuspönt vaan twie wege. Via 'n wisselverdraag mèt de [[Abbei vaan Sint Maximin]] in [[Trier]] in 't jaor [[963]] woort 't stök groond roontelum 't aajd kruuspönt gesjonke aon [[Siegfried I vaan Luxembörg]], e femilielid vaan [[Keuning Louis II vaan Fraankriek]] en [[Keizer Otto de Groete]]. Siegfried bouwde hei e [[kastiel]] genaomp ''Lucilinburhuc'' neumde, wat ''klein börch'' beteikend.
Luxembörg heet ziene naom te daanke aon [[Siegfried I vaan Luxembörg]], dee 't in [[963]] ''Lucilinburhuc'' neumde, wat ''klein börch'' beteikend. 't Woort door de sterke stadsmäör bekind es 't [[Gibraltar]] vaan 't noorde. In de historie woort väöl gebouwd in de stad, door mierdere [[graof|graove]]. Heidoor kaom de stad in [[1994]] op de [[Werelderfgoodlies]] te staon. Same mèt [[Sibiu (stad)|Sibiu]] woort Luxembörg in [[2007]] veur e jaor oetgerope tot Cultureel hoofstad vaan Europa. Versjèllende instèllinge vaan de [[EU]] kin me hei vinde, wie 't [[Europees Hof vaan Justitie]].
 
In [[987]] bouwde eerts[[bissjóp]] [[Egbert vaan Trier]] vief [[altaar|altare]] in de [[Sint-Michaëlskèrk]], neve 't aajd Roemeins kruuspönt. Roontelum 't kruuspönt begos me 'ne [[merret]] te organisere boeroond de stad ziech begos te oontwikkele.
 
De stad is door de historie heer vaan groet militair belaank gewees door häör geografische locatie. De ierste fortificaties woorte al gebouwd es vreug wie d'n [[10e iew]]. Aon 't ind vaan d'n [[12e iew]] had de stad ziech zoewiet wesweerds geëxpandeerd tot ze de "Sint-Nikolaoskèrk", de allewijle [[Slevrouwekèrk vaan Luxembörg]] had bereik. Kortdaonao woorte nui stadsmäör gebouwd vaan zoe'n vief [[hectare]]s. Roontelum [[1340]], oonder 't hierssjap vaan [[Jean de Blinde]], woorte nui fortificaties gebouwd die bleve stoon bis [[1867]].
 
In [[1443]] naomde de [[Boergondië]]rs oonder [[Filip de Gooie]] Luxembörg euver. Luxembörg woort daomèt Boergondisch en later [[Spanje|Spaons]] en [[Oesteriek]]s, zjus wie [[Limbörg]]. Oonder de [[Habsburg]]se administratie woort 't Luxembörgs Kastiel mierdere kiere versterk zoetot Luxembörg in de [[16e iew]] ein vaan de sterkste fortificaties in [[Europa]] had. In zjuste volgorde zou Luxembörg Boergondisch weure, Spaons, [[Fraankriek|Frans]], obbenuits Spaons, Oesterieks, obbenuits Frans en [[Pruusj]].
 
In de [[17e iew]] woorte de ierste [[kazemat]]te gebouwd. Iers bouwde Spanje zoe'n 23 km aon tunnel, boe-aon ze begoste in [[1644]]. De tunnels woorte vergroet door 'ne Franse [[maréchal]] en vervolges door de Oesteriekers in de daarteger en veerteger jaore in d'n [[18e iew]].
 
Gedäörende de [[Franse Rivvelutie|Franse Rivvelutionaire]] oorloge woorte de stad twie kier geriegierd door de Franse: eine kier in [[1792]]-[[1793|93]] en later, nao 'n zeve-maond lange slaag. Luxemb¨prg heelt 't oet veur zoelaank door zien ummäöring. De Franse politicus en militairen [[engineer]] [[Lazare Carnot]] neumde Luxembörg 't "bèste fort op Gibraltar nao", wat de stad bekènd maakde es 't "[[Gibraltar]] vaan 't noorde".
 
't Oesterieks [[garnizoen]] heet ziech evels oetindelek euvergegeve aon de Franse boedoor Luxebörg es gevolg geannexeerd door de Franse Rieppebliek, boedoor 't 'n [[departemint]] woort wat ''Forêts'' góng hete en de [[préfecture]] woort Luxembörg. Door 't [[Verdraag vaan Paries (1815)]] woort 'n ind gemaak aon de [[Napoleon]]istische Oorloge boenao Luxembörg oonder Pruusj-militaire controle kaom en deil woort vaan de [[Duitse Boond]], allewel de [[soevereiniteit]] aon [[Oranje-Nassau]] woort gesjonke boedoor de stad deil woort vaan 'n soort vaan [[Supranationalisme|supranationaol]] unie mèt 't Vereineg [[Keuninkriek vaan de Nederlen]].
 
In 't [[Verdraag vaan Londe]] ([[1867]]) woort Luxembörg officieel 'n neutraol stad en mooste de Pruusje vertrèkke, boedoor de stad evels wel gedwonge woort häör fortificatie te vernetege. De verneteging däörde zèstien jaor en koste 1,5 mieljoon gaw [[fraank]] (groofweeg 15,8 mieljoon euro vendaog).
 
In [[1994]] kaom de stad op de [[Werelderfgoodlies]] te staon. Versjèllende instèllinge vaan de [[EU]] kin me hei vinde, wie 't [[Europees Hof vaan Justitie]].
 
==Indeiling==
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Luxembörg_(stad)"