Ingels: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting
misde iech toch...
Tekslien 40:
De Ingelse taol is vanaof de twintigsten iew de invloodriekste taol t'r wereld. Dit is deils e gevolg vaan de Briste koloniaal oetbreiding in de neugetiende iew wodoor 't Ingels in väöl veurmaolege kolonies nog ummer de veurnaomste (ambteleke en bestuurs-) taol is, mer veural ouch door de cultureel en weitesjappelek dominerende Vereinegde Staote.
 
=== Ierste taol ===
[[Plaetje:Anglospeak(800px).png|left|300px|thumb|Len, staote en pervincies op de wereld boe 't Ingels de ''de facto'' of ambteleke taol is zien duusterblaw; len en gebiede boe 't 'n ambteleke taol is, meh neet de voukstaol, zien leechblaw.]]
't Ingels is de ambteleke taol vaan oonder ander [[Australië]], [[Belize (land)|Belize]], [[Nui-Zieland]] en [[Nigeria]] en ein vaan de ambteleke taole vaan oonder ander [[Canada]], [[Ierland]] en [[Zuid-Afrika]]. 't Ingels functioneert ''de facto'' es de ambteleke taol vaan 't [[Vereineg Keuninkriek]] en de Vereinegde Staote vaan Amerika.
 
=== Twiede taol ===
't Ingels weurt door väöl lui es twiede taol gesproke. Es me die ierste- en twiedetaolsprekers bijein optèlt, is 't zelfs de meis-gebruukde taol t'r wereld. Kiek me slechs nao de modertaolsprekers, daan weurt 't Ingels nog euvertróffe door 't [[Mandarijn]] en 't [[Spaons]]. De taol deent es lingua franca bij de communicatie in weitesjap, technologie en in 't internationaal politiek en economisch verkier euver de gaanse wereld.
 
'n Initiatief vaan de Universiteit vaan Cambridge, de University of Cambridge ESOL examination, is 'n reeks sjaolexames die de behiersing vaan de Ingelse taol door neet-modertaolsprekers toets. Wereldwijd numme jaorleks twie miljoen luuj in mie es 130 len deil aan dees exames.
 
== Dialekte ==
Wie me ziech kin veurstèlle is de taolkundege variatie in Groet-Brittannië (zuug ouch [[Brits-Ingels]]), boe taol de laankste historie heet, 't groetste. Zier sterk aofwiekend is 't [[Sjots]], wat wie bove gezag ouch wel veur 'n apaarte taol doorgeit. In Ingeland kint me (vaan noordwes nao zuidoos) de volgende hoofdialekte: [[Noord-Ingels]], [[Wes-Midlandsingels]], [[Oos-Midlandsingels]], [[Zuidwestelek Ingels]] en [[Zuidoostelek Ingels]]. Binne eder dialek gief 't versjèllende plaotseleke tongvalle. De stadsdialekte stoon in 't gemein väöl korter bij de standaardtaol es de plattelandsdialekte; 't zien veur 't groetste deil accente.
 
Nao 't Brits-Ingels heet 't [[Amerikaans-Ingels]] de laankste historie. De groetste variatie vint me in 't ooste, umtot dat zoeget twie iewe ieder door Ingelstaolege is gekoloniseerd es 't weste. De groete diversiteit vaan Amerikaanse dialekte die in de negentienden iew nog bestoont, is sindsdeen evels sterk achteroetgegaange door touwgenome mobiliteit.
 
In [[Ierland]] spreke de mieste lui [[Iers-Ingels]]; in 't ooste vaan 't land is dat al iewe 't geval. Opvallend aon dit dialek is veural de conservatieve klaanklier, die diverse versjèlle in iere hèlt die in aander dialekte verdwene zien. Nao 't ooste touw weurt 't [[substraot]] vaan 't [[Iers|Gaelic]] sterker.
 
In [[Wales]] kraog 't Ingels in de negentienden iew vaste veuj aon de groond, al woort 't al iejer in deile vaan 't prinsdom gesproke. [[Welsh-Ingels]] vèlt vrij gemekelek bij de dialekte oet Ingeland in te deile, meh heet zien gans eige fonologie.
 
[[Zuid-Afrikaans-Ingels]] en [[Australisch-Ingels]] zien rillatief nui. 't Ierste oontstoont vaanaof de Ingelse annexatie vaan de [[Kaapkolonie]] en is sterk door 't [[Afrikaans]] beïnvleujd. 't Twiede oontstoont es [[koinè]] vaan 't Iers- en Zuidoostelek Ingels; de mieste vreug koloniste (zoewel veroerdeilde krimmenele es goudzeukers en aander vrijwèllege migrante) kaome veural oet Ierland en [[Londe]].
 
In de vreuger Ingelse/Britse kolonies in 't [[Caribisch gebeed]] bestoon diverse op 't Ingels gebaseerde [[creooltaol]]e. Die weure euver 't algemein neet tot de Ingelse dialekte gerekend, meh gelle es apaarte taole. Wijer heet eder land oet 't [[Brits Gemeinebès]] wel zienen eige variant vaan 't Ingels, beveurbeeld 't [[Indiaas-Ingels]] of 't [[Nigeriaans-Ingels]]. Strik gezeen zien dit ouch gein dialekte, meh iejer nationaol standaarde. De norm veur dees taole is ummer 't Brits-Ingels (soms in 'nen oetgesproke formele vörm, dee in 't Vereineg Keuninkriek zelf al verawwerd is), al laote ze allemaol wel 'n zeker maot vaan kleuring door inheimse taole touw.
 
== Woordesjat ==
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Ingels"