Naord-Europa: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
sp. |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Tekslien 1:
{{Dialek|Mofers}}
[[Plaetje:Europe subregion map UN geoscheme.svg|right|thumb|300px|Europa wuuert dore [[Vereinigdje Naties]] óngerverdeildj inne volgendje geografische gebiede: Naord-Europa (duusterblaw), [[Wès-Europa]] (leechblaw), [[Zuud-Europa]] (greun) en [[Oeas-Europa]] (raos).]]
[[Plaetje:File:Europe_subregion_map_world_factbook.svg|right|thumb|300px|Europa volges de [[CIA]] ([[VS]]): Naord-Europa (duusterblaw), [[Wès-Europa]] (leechblaw), [[Middel-Europa]] (geel), [[Zuud-Europa]] (greun), [[Zuudoeas-Europa]] (broen), en [[Oeas-Europa]] (raos).]]
'''Naord-Europa''' is 't naordelik deil van 't kóntinent [[Europa]]. 't Gief versjillende definities veur Noard-Europa. De volgendje vitgedrukte lenjer huere volges zoawaal de Vereinigdje Naties (VN) es de [[EU]] bie Naord-Europa. De neet-vitgedrukte lenjer huere allein volges de VN bie 't geografisch gebied. De lenjer die volges de [[CIA]] bie Naord-Europa huere is nog inger en sjtaon hie-onjer genoteerd mèt 'n sjterreke*.
* [[Eslandj]]▼
* '''[[
** '''[[
▲* '''[[Eslandj]]'''
* '''[[Finlandj]]'''*
** '''[[Ålandj]]'''*
* [[Ierlandj]]
* '''[[Ieslandj]]'''*
* '''[[Letlandj]]'''
* '''[[Litouwe]]'''
* '''[[Noorwaeg]]'''*
** '''[[Spitsberg]]'''*
** '''[[Jan Mayen]]'''*
* [[Vereinig Keuninkriek]]
** [[Man (eilandj)|Man]]
** [[Guernsey]]
** [[Jersey (eilandj)|Jersey]]
* '''[[Zwede]]'''*
In tieje van ieërehaer, doe Europa euverhieërsj woort door 't Mediterraan gebied, woort al naordelik vanne [[Alpe]] toet Naord-Europa geraekendj, en dus ouch [[Pruses]], e good deil van [[Frankriek]], [[Nederlandj]], [[Belsj]], [[Luuksembörg]] en [[Oeastenriek]]. Allewiel broek me dees beteikenis nag in sómmige kóntekste, wie de [[naordelike renaissance]].
Regel 28 ⟶ 31:
* [[Baltische staote]]: [[Eslandj]], [[Letlandj]] en [[Litouwe]]
* [[Britse Eilenj]]: [[Vereinig Keuninkriek]], [[Man (eilandj)|Man]], de [[Kenaaleilenj]] en [[Ierlandj]]
{{Dialeksec|Mestreechs}}
=== Baltische Staote es Oos- of Noord-Europa ===
De [[Baltische stapte]] weure pas sinds [[2017]] erkènd es Noord-Europees door de [[VN]] <ref>https://estonianworld.com/life/un-reclassifies-estonia-northern-european-country/#:~:text=The%20United%20Nations%20has%20classified,Sweden%20and%20the%20United%20Kingdom.</ref>. Daoveur woorte de drei len geclassificeerd es Oos-Europees. De hercategorischering is 'n rizzeltaot vaan 'n succesvolle lobbie vaan de Baltische regieringe zelf. Dit laot ouch zien tot "Noord-Europa" es bezej 'n positievere naoklaank heet bij de meiste lui es "Oos-Europa" dat heet. Noord-Europa weurt dèkser geassocieerd mèt [[welveert]] en [[democratie]], twie karakteriestieke boe de drei Baltische regieringe ouch lever aon gelink weure.
=== Noord-Europese cultuur ===
Noord-Europa weurt dèks synoniem gestèld aon [[Scandinavië]]. Es de [[Baltische Staote]] weure mètgeteld kin me 'n paar dinger zigke die grofweeg gedeild weurt in de Scandinavisch-Baltische regio:
* Relatief hoege welveert: Scandinavië es koplaoper qua welveert in de wereld, de Baltische Staote veural es ikkenomische koplaoper vaan 't veurmaoleg [[Oosblok]]
* 'n Lang [[protestantisme|protestante]] traditie mèt relatief zwaak invlooj vaan 't [[katholicisme]], mèt 't dominant-katholieke [[Litouwe]] es groete oetzoondering.
* 'n Lang historie vaan strijd tösse [[Zwede]] en [[Rösland]]
* Drei dominante taolfemilies: de [[Scandinavische taole]] (deil vaan de [[Germaonse taole]]), de [[Baltische taole]] ([[Letland]] en [[Litouwe]]) en de [[Finoegrische taole]] ([[Finland]] en [[Esland]])
* 'n Veur Europese relatieve zier late bekiering tot 't [[Christendom]]: [[Scandinavië]] woort dat pas in de [[11e iew|11e]] en [[12e iew|late 12e iew]]. Deile vaan de [[Baltische Staote]] zelfs pas in de [[15e iew]]. Sommege dunbevolkte gebeeje in 't oeterste noorde vaan Scandinavië, in 't [[Lapland]], höbbe bis vendaog nog plaotseleke [[relizjie]] die neet tot 't Christendom behure.
* 'n Vrij dominante Scandinavisch-Finoegrische genetische samestèlling bij lui die al iewe leve in Esland en Scandinavië. In [[Lètland]] en [[Litouwe]] is dat evels väöl minder dominant.
* 'n Döbbelzinnege rillatie mèt 't [[Weste]] en de [[Sovjet-Unie]] tijes de [[Kaw Oorlog]]: [[Noorwege]] en [[Finland]] es officieel neutraole len, de Baltische Staote es de mies nao 't Weste-georiënteerde deilrippeblieke vaan de Sovjet-Unie.
[[Categorie:Europa]]
| |||