Mofers: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
dit vergaet ich ummer... mót ich euveral weer gaon opzeuke |
→Klanklieër: de dinger die ouch oete Diekke höb gehaoldj, zeuk ich waal 'nen angere kieër trögk |
||
Tekslien 32:
* "ir" /ɪr/, wie in ''kirk'', waat ónger e deil vanne spraekers versjuuf nao "èr" /e̞r/ ''kèrk'' (Bakkes 1996; 37);
* "aw" /au̯/, wie in ''blaw'', waat contrasteert mit "au"/"ou" /ɒu̯/, wie in ''auto'' en ''boum'' (ouch dit contras steit ónger drök), ieëre ouch inne wäörd ''naw'' en ''baw'' > ''nao'', ''bao''; dit steit weer in contras mit "ów" /ʊu̯/, wie in ''zów'' (Bakkes 1996; 41, 291, 293);
* "aenge" /ɛ:ŋə/, wie in ''raenge'', wo 't Remunjs "aege" haet (Bakkes 1996; 43);
* [[r-sjoewheid]] inne kómbenaasje "(historisch) korte klinker + r + s", wie in *''keers'' > ''kees'' en *''dórs'' > ''dós'', mer ouch bie 't wäördje ''anges'' enne lèttergroep "-ieë", wie in ''ieëste'' en ''mieë'' (Bakkes 1996; 72);
* 't alternere van "ei" mit "è", wie in ''meine'' - ''(hae) mèntj'' en ''stein'' - ''stènke'', en van "oo" mit "ó", wie in ''wone'' - ''(hae) wóntj'' (Bakkes 1996; 270, 271);
* "i-j" /ɪi̯/, wie in ''bi-jje'', waat wiek veur "eej" /e:i̯/ ''beje'', en "uj" /øi̯/, wie in ''grujje'', waat wiek veur "euj" /ø:i̯/ ''greuje'' (Bakkes 1996, 291);
* runjing van /ɪ/ bie e deil wäörd ónger invlood van [[bilabiaal]] mitklinkers, wie ''lup'', ''klumme'', ''zwumme'' (Bakkes 1996, 292);
* 't veurkómme vanne lèttergroep "ew" /æu̯/ wie in ''pewke'' (versjuuf nao "ae(j)" en "ui");
* wäörd die ènjigen op 'ne kórte klinker, mit naam meh neet oetsloetendj inne [[interjectie]]s (''tössewirpsele''), wie ''jah'', ''jöh'' en ''neh''. Dees klinkers waere döks lichtelik geglottaliseerdj.
't Mofers haet ouch eigenaardigheje mit betrèkking toet de oetspraok enne oetwirking vanne [[toeanen in 't Limbörgs|sleip- en stoeattoean]]. In ajerwèts Mofers blief de sleiptoean van 't gróndjwaord ouch behajen in posities die allewiel neet (mieë) toeanóngersjeiendj zeen (de ideaal positie): ''ki~ndj'' - ''ki~njer''. Allewiel waeren alle klinkers in ideaal positie stoeattuuenig oetgespraoke: ''ki\njer''. Saortgelieke oetspraok van sleiptoean in ideaal positie vindj me noe waal nag trögk in Zösteren en zujeliker. De exakte oetspraok van deze sleiptoean wiek lichtelik aaf van dae in geslaote positie, wodoor ''kó~mme'' (infinitief) en ''kó~m-e'' (imperatief mit [[paragogische sjwa]]) gein homofone zeen. Mit 't verdwiene vanne sleiptoean in ideaal positie is dit contras allein meh grótter gewore: ''kó\mme'' (stoeattoean) - ''kó~m-e'' (sleiptoean). (Bakkes 1996, 45)
Samegestèldje wäörd en lieënwäörd in 't Mofers hawwe vreuger twieë accenttuup, waat wiltj zègke det me neet dudelik 'ne lèttergreep kan aanwiezen es houflèttergreep. Dao-inplaats kós e waord twieë lèttergrepe mit aeveväöl naodrök höbbe, wie ''<u>ke~</u>se<u>flaa\j</u>'' en ''<u>se~n</u>ter<u>fuu\j</u>'' (wie ouch in 't [[Zweeds]]: ''<u>sòck</u>er<u>ká</u>ka''). Allewiel kriege dees wäörd de klemtoean wodet in 't Nederlandjs ouch is, en dus bie samegestèldje wäörd veural oppen ieëste lèttergreep, en bie lieënwäörd meis oppen (einer)lèste: ''<u>ke~</u>seflaaj'' en ''se~nter<u>fuuj</u>''. (Bakkes 1996, 292)
<!-- sandhi bie modaal partikels "tonnanimmieë", hiaatdelging mit -r "mieë-r", -n, -t en -d, wegval van -w-j ''geboe(w)dj'', ''hae duutj'', wie*dje, -->
Opmirkelik is det Mofert ieëre zowaal te wèsten es t'n oeaste vanne [[Panninger Linie]] laag: me zag (en zaet nag ummer) ''stein'' en neet ''sjtein'', meh waal ''flesj'' en neet ''fles''. Gans eindujig is det aevel noeatj gewaes, went me zag waal ''vès'' en neet ''vèsj''. Waat prónt de verdeiling waas is ónbekindj en ouch neet mieë te óngerzeuke, went dit mót volges Bakkes al róndj ±1870 d'roet zeen gegange; 't liek aevel waal det de kómbenaasje ''-tsj'' betrèkkelik universeel waas. Allewiel ligk Mofert dudelik te wèste vanne lien, went 't injcluster ''-sj'' is bao gans vervange door ''-s'', mit
't Mofers haet, juus wie de anger Limbörgse dialekte, versjillendje vörm van [[umlaut]]. 'n Lies mit umlaute die veurkómmen in 't Mofers vindj m'n [[:wikt:umlaut#Grammaer|hie]].
| |||