Dütsj Kezerriek: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Stephan 0796 (Euverlèk | biedrages)
Geen bewerkingssamenvatting
Stephan 0796 (Euverlèk | biedrages)
Geen bewerkingssamenvatting
Tekslien 21:
 
===Politiek===
't Dütsj Riek woar sjterk monarchaal en conservatief va zinjatoer en dat koam tot oetdrukking in zieng [[Gróndwet]]. D'r kezer woar d'r kuëning van Pruse oet 't hoes [[Hohenzollern]]. Bei de óprichting van 't kezerriek woar dat Wilhelm I. Heë houw 't rech um de Rieksregering te beneume en aaf te zette. Die regering besjtóng oet d'r Bondsroad, deë weer oet 58 aafgeveëdigde van de Dütsje bondsleng besjtónge, en d'r Rieksdaag, deë in totaal 382 (en seër 1873: 397) lede houw. Wieër sjloot d'r kezer internationaal verdrage, houw e 't letste woad uëver kreeg en vreë en 't ópperbevel uëver de armee. I sommige Zuud-Dütsje sjtate veurde evvel de lokaal monarche 't ópperbevel.
 
Ónger d'r kezer sjtóng d'r riekskanseleer en deë woar óch d'r vuurzitter van d'r bondsroad en bauw ummer d'r [[premier]] van Pruse. Ónger d'r riekskanseleer sjtónge de Staatssekretäre, wat d'r titel woar van d'r leider van e ''Reichsamt'', e [[ministerie]]. Zie veurde 't beleid oet. D'r Rieksdaag woeëd jieëker drei joare verkoaze en seër 1888 jieëker vief joare. 't [[Kiesrech]] woar alling vuurbehaote aa manslüj. In de praktiek houw dit controlerend orgaan beperkde beveughede uëver 't sjtaatshoof en neëve dat óch wieënig controlerende ivlood óp 't beleid. Dat woeëd jao vasgesjteld durch d'r kanseleer en alling heë lag verantwoading aaf aan d'r kezer. Waal keurde d'r Rieksdaag de vuurgesjtelde begroeëting al of neet good en sjtelde e [[wet]]te vuur. Doaruëver houw d'r kezer praktisch nieks te zage, mar mieëtste zörgde de conservatief mieërderheed i g'ne bondsroad d'rvuur dat zieng wunsje en die van aristocratie gehonoreerd woeëte. In de Gróndwet woeëd wieër vasgelag dat d'r kezer alle wiechtige sjtaatszake zelf kós besjlisse wienieë heë dat wool. Kezer Wilhelm I maakde doa evvel geë gebroek van en bemuide zich óch gaar neet mit d'r Bismarck, doe riekskanseleer en zieng regering. Óp die meneer kós Bismarck zieng politiek oetveure en zinne sjtempel óp 't lank drukke. Wilhelm I zinne klingzoeën, Wilhelm II, woar egezinnig en maakde dök gebroek van de gróndwettelige meugelighede en wie Bismarck neet aan zieng wunsje wool voldoeë, kós e d'r Bismarck vervange durch d'r ónervare Leo von Caprivi. In combinatie mit 't gebrek aan mieë controlerende beveughede van 't [[parlement]] kós Wilhelm II zoeë zinne ege wil óplegge aan de politiek.
 
Oet de rechte vuur d'r kezer bleek dus dat 't riek ging volsjtendig constitutioneel [[monarchie]] woar, wie dat evvel waal 't geval woar i [[Nederland]] en [[Groeët-Brittannië]]. Dit woeëd vuural dudelig noa 1888: bis dan woeëd de politiek nog gedomineerd durch d'r Bismark, mar doanoa ummer mieë durch Wilhelm II.
 
===D'r Bismarck zieng periode (1878-1890)===
===De ''wilhelminische'' periode (1890-1918)===
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Dütsj_Kezerriek"