Maleis: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
K →Consonante: typo |
wijer |
||
Tekslien 142:
==Grammair==
't Maleis weurt welins besjreve es 'n [[isolerende taol]], meh maak intensief gebruuk vaan veur- en achterveugsele en kin naovenant beter weure verstande es 'n [[agglutinerende taol]]. In de contakvariante vaan de taol weure zoe'n pre- en suffixe väöl minder gebruuk; die goon daorum al mie d'n isolerende kant op. Mèt pre- en suffixering kinne werkwäörd zelfstendeg weure gemaak (''ajar'' 'liere, oonderwieze' > ''ajaran'' 'lier'), objeks- en subjeksbetrèkkinge weure dujelek gemaak (''belajar'' 'liere, oonderwies kriege'; ''mengajar'' 'beliere'), agens- en patiensnomina weure gemaak (''pelajar'' 'lierer', ''pengajar'' 'lierling') en bijveugeleke naomwäörd weure gemaak (''terpelajar'' 'gelierd'). Naomvel, werkwoordsverveuging of grammaticaol euvereinstumming heet 't Maleis neet, miervoudsvörm ''kinne'' weure aongegeve door [[reduplicatie]], wat in d'n einen of aandere vörm in de Austronesische taole zier dèks optreujt (''ayam'' 'hin', ''ayam-ayam'' 'hinne'). Soms weurt allein de beginklinker geredupliceerd (''daun'' 'blaad', ''dedaun'' 'blaajer'). Es 't oet de contex dujelek is, weurt 't miervoud neet oetgedrök. Persoeneleke veurnaomwäörd bestoon wel in 't inkelvoud en miervoud, en make ouch nog versjèl tösse inclusief en exclusief miervoud in de ierste persoen. Daobij gief 't informeel en beleefde persoeneleke veurnaomwäörd, ouch in de ierste persoen - e kinmerk wat 't Maleis mèt väöl taole oet de [[sinosfeer]] deilt.
Door 't oontbreke vaan naomvalle en d'n euvervlood aon prefixe boemèt me 't werkwoord vaan perspectief kin veraandere, is 't de vraog of 't Maleis wel zoeget wie 'n oonderwerp heet. Me vint in de taol zoewel clausules vaan 't type SVO es OVS, boebij me de lèste es 'passief' kin analysere. Beter is 't veur hei vaan 'agens' te spreke, zoetot me AVO of OVA es type krijg.
==Vocabulair==
De bewoge historie vaan de taol weerspiegelt ziech in 't vocabulair. Nog ummer besteit e groet deil vaan 't vocabulair oet Austronesische [[erfwoord|erfwäörd]], meh mèt de koms vaan de Indische besjaving naom de taol al 'nen euvervlood aon wäörd oet 't [[Sanskriet]] en [[Tamil]] euver (''bahasa'' 'taol' vaan Sanskriet ''bhāṣā'', ''gajah'' 'olifant' vaan Sanskriet ''gaja'', ''kapal'' 'sjeep' vaan Tamil கப்பல் ''kappal''). Naotot d'n islam woort ingeveurd, naom 't Maleis ouch väöl [[Arabisch]]e wäörd euver; neve wäörd euver 't geluif waore dat ouch wäörd euver wetensjappe boe de Arabere wied in waore (''dunia'' 'wereld' vaan دنيا ''dunyā'', ''halal'' vaan حلال ''ḥalāl'', ''selamat'' 'veurspeujeteg' oet سلامات ''salāmāt'', zoewie de zeve daog vaan de week). De koms vaan de Europeaone brach weer gans get [[Portugees|Portugese]] (''sepatu'' 'sjoon' oet ''sapato'', ''témpo'' 'tied' oet ''tempo''), [[Nederlands]]e (''advokat'' 'avvekaot', ''beken'' 'bekind', ''bioskop'', ''buku'' 'book', ''dokter'', ''jas'', ''laci'' 'läöjke', ''om'' 'noonk', ''perboden'' 'verbooje', ''sepanduk'' 'spandook', ''vas'' 'vaos', ''wastafel'') en [[Ingels]]e wäörd, welke lèste categorie ziech allewijl nog oetbreit. Ouch zörgde de koloniaolen tied veur de koms vaan väöl Chineze nao mèt naome Singapore en Batavia, zoetot de taol ouch oet diverse Chinese dialekte heet geliend. Tot slot gief 't in 't Maleis, zeker in 't Indonesisch, diverse wäörd oet aander inheimse taole (oet 't [[Balinees]] ''bangkung'' 'zoog', oet 't [[Javaans]] ''[[batik]]'', oet 't [[Soendanees]] ''kesohor'' 'bekind'), die drin zien gekoume door 't gebruuk vaan 't Maleis es contaktaol daan wel door de migratie nao Batavia vaan lui oet gans d'n arsjipel.
De opvallendste versjèlle tössen 't Maleisisch en 't Indonesisch zitte perceis in 't vocabulair. 't Indonesisch gebruuk e paar doezend wäörd vaan Nederlandsen oersprunk, boe 't Maleisisch 'rs mer inkele vaan kint. Ouch heet 't Indonesisch mie wäörd oet aander inheimse taole euvergepak. Bij 'internationaol', Latijnse wäörd gebruuk 't Maleisisch vörm die op 't Ingels gebaseerd zien, 't Indonesisch evels vörm die of op 't Nederlands of direk op 't Latien zien gebaseerd. Arabische wäörd vint me in alle twie de standaardtaole, meh in 't Maleisisch ech wel mie - en ouch iejer in vörm die aon 't oersprunkelek groondwoord rappelere. E paar veurbeelde kinne dit illustrere:
{| class=wikitable
|-
! Maleisisch !! Indonesisch !! beteikenis
|-
| arkitek || arsitek || 'arsjitek'
|-
| pangsapuri || apartemen || 'appartemint'
|-
| Belgium || Belgia || 'Belsj'
|-
| kanser || kanker || 'kaanker'
|-
| kot || jas || 'jas'
|-
| Isnin || Senin || 'maondag'
|-
| garrison || garnisun || 'garnizoen'
|-
| maklumat || informasi || 'informatie'
|-
| stesen || stasiun || 'statie'
|}
Dees taolversjèlle zörge ouch wel ins veur [[valse vrund|valse vrun]]: ''pemandu'' beteikent 'chauffeur' in 't Maleisisch, meh 'gids' in 't Indonesisch.
▲===Versjèlle tösse Maleis en Indonesisch===
==Literatuur==
| |||