Maleis: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
wijer |
|||
Tekslien 61:
Wie bove gezag is 't Maleis achterein in diverse Indische sjrifte, in 't Arabisch sjrif en in 't Latiens sjrif opgesjreve. 't Jawi-sjrif is neven 't Latiens sjrif in gebruuk in Thailand en Brunei, en oonofficieel ouch in Maleisië, boe 't weurt gezeen es e teike vaan conservatief-islamistisch gedachtegood. Zelfs 't [[Rentjong]]-alfabet vaan Zuid-Sumatra, eint vaan de sjrifte op Indische basis, weurt nog sporadisch gebruuk.
't Modern Latiens alfabet gebruuk alle 26 lètters, al koume de ''q'', ''x'' en ''z'' allein in lienwäörd veur. Diacritische teikes oontbreke (zoewel 't Maleisisch es 't Indonesisch vaan veur 1972 had die wel).
Wienie 't Jawi te pas weurt gebrach, verlere de Arabische wäörd noets hun oersprunkeleke spèlling,
==Klaanklier==
De klaanklier vaan 't Maleis is, wie in zoeväöl Austronesische taole, rillatief euverziechtelek. Wel bestoon versjèlle tösse 't Maleisisch en 't Indonesisch. In de ierste taolnorm weure soms bij gelierde sprekers nog Arabische klaanke in iere gehawwe. Die foneme zalle v'r hei boete bedink laote. In 't (Standaard-)Indonesisch weure nog historisch versjèllende klinkers oeterein gehawwe die in 't Maleisisch zien samegevalle. Daobij heet 't Maleis ouch mie es 't Indonesisch de neiging veur klinkers die neet de klemtoen kriege te ridducere.
===Vocaole===
't Maleis heet minstens zès vocaole: /i, e, ə, a, u, o/. In 't Indonesisch oondersjeit me ouch nog [ɛ] en [ɔ]. Die kinne al-evel 't bèste weure verstande es [[allofonie|allofone]] vaan /e/ en /o/ in geslote syllabe, meh veural in dictionaire weure veur ope en geslote ''e'' toch oeterein gehawwe (''è'' en ''é''). Umtot ouch de sjwa es ''e'' weurt gesjreve, kin die wienie nujeg es ''ê'' weure verdujelek.
't Maleis vaan Malaya, boe de mieste Maleisiërs woene, ridduceert de ''-a'' aon 't ind vaan e woord tot [ə]. 't Indonesisch en 't Maleis vaan Sarawak, Sabah en Brunei doen dat gemeinelek neet.
De sjwa is dèks vlöchteg, wie de svarabaktivocaol in 't Limbörgs. In de spèlling-Van Ophuijsen woort 'r dèks gaaroet neet oetgesjreve: ''spatoe'' 'sjoon' (modern ''sepatu''); ''Blanda'' 'Hollender' (modern ''Belanda'').
===Consonante===
't Maleis heet de volgende consonante. Tösse häökskes stoon die allein in lienwÄörd veurkoume.
{| class=wikitable
|-
! colspan=2 | !! [[labiaol]] !! [[alveolair]] !! [[palataol]] !! [[velair]] !! [[glottaol]]
|-
! colspan=2 | [[nasaol]]
| m
| n
| ny /ɲ/
| ng /ŋ/
|
|-
! rowspan=2 | [[plosief]]
! <small>stumloes</small>
| p
| t
| c /t͡ʃ/
| k
| (' /ʔ/)
|-
! <small>stum-<br />höbbend</small>
| b
| d
| j /d͡ʒ/
| ɡ
|
|-
! rowspan=2 | [[fricatief]]
! <small>stumloes</small>
| (f)
| s
| (sy /ʃ/)
| (kh /x/)
| h
|-
! <small>stum<br />höbbend</small>
| (v)
| (z)
|
| (gh /ɣ/)
|
|-
! colspan=2 | [[approximant]]
|
| l
| j
| w
|
|-
! colspan=2 | [[trèlklaank]]
|
| r
|
|
|
|}
Bij zier gelierde sprekers kin me ouch nog de dentaol fricatieve [θ] en [ð] hure. Die woorte in 't Maleis vreuger wie ''th'' resp. ''dh'' gespèld meh koume evels zoe wieneg veur tot ze in 1972 mer gans zien vervaange door ''s'' en ''z''. Ouch de aander geliende klaanke weure dèkser, zeker door liegopgeleide sprekers, door inheimse klaanke vervaange. Zoe weurt /x/ tot [k], /v/ tot [f] en /ɣ/ tot [g]. /f/ kin ouch nog tot [p] weure, meh deze klaank zien de sprekers vaan 't Maleis in 't gemein wel gewoen.
De /h/ is in väöl posities zwaak en kin soms gans verdwijne. Allein tösse twie dezelfde vocaole weurt ze consequent in ier gehawwe.
===Prosodie===
't Maleis is wie de allermieste Austronesische taole gein toentaol. De [[klemtoen]] vèlt in 't gemein op de veurlèste of lèste syllaab. 't [[Spraokritme]] vaan de taol is rillatief syllabisch, wat wèlt zègke tot de syllabe neet zoeväöl in lengde versjèlle (zoeget wie in 't Italiaans of Spaons).
==Grammair==
|