Vakwerkhoes: Versjèl tösje versies

'n Vakwerkhoes waor in vreuger tieje 'n teike van ermooj. De luuj drökde dat oet in 't gezègkde : "Leime buuj, erm luuj". Mèt sjtein boewe waor duurder en dat gaof sjtatus aan de eigenaer of bewoner, dao kump de oetdrökking ''sjteinriek'' vandan. Gemengk sjteinboew mèt vakwerk woort daorum dèks gans wietgekalk. Ouch woort sóms de veurgevel in [[mergel]], [[kundersjtein]], [[baksjtein]] of in [[sjpeklaog]]e opgetrokke, terwiel de ziegevele en de binnemoere in vakwerk bleve.

Vanaaf de jaore 80 van de 20e ièw weurt 't vakwerkhoes es 'n volwaerdig hoes besjouwd en ies 't 'n gewild woonobject. Èvvel, bie 't restaurere en renovere weurt de oarsjprónkelike indeiling van o.a. vènstere en deure sóms geweld aangedoon. 'n Tièntal jaore later were de meiste reatauraties oetgeveurd mèt oug veur de historie en de typische constructie van 'n vakwerkhoes.

Tot in de 16e ièw waor vakwerkboew gans gewoon in bv [[Zitterd]] en [[Mestreech]]. Nao 'ne flinke brand, woabie 40 hoezer in vlamme opginge, moch d'r gein hout en leim miè gebruuk were veur de boew en gein sjtruè daker miè were toegepas. In [[Valkeberg]] en [[Meersje]] waor zoane brand de rae um in de 18e ièw reigelsj op te sjtèlle veur 't gebruuk van boewmateriale, de situering van 't [[bakhoes]] en 't soort daakbedèkking. In plaats van 't sjtruèdaak kaom 't pannedaak.

De sjtaonde balke van zoan hoes heisje ''sjtiele'' of ''poste'' en de liegkende balke zint de ''raegele''. 'ne ''Sjoerbalk'' (''sjoor'' of ''sjaor'') sjteit sjeif tege zoane sjtiel en geuf sjtevigheid aan de constructie. De dragende balk tösje sjtiele weurt ''moorbalk'' (moor = moder) geneump. Dae dreug de ''kingerbelkskes'' (''traeve'' of ''traeme'') woa-op de planke kómme. Same vörme die de vloer van de verdeping of de zölder. ZoaneZoa'ne moorbalk, ouch ''ankerbalk'' geneump, weurt mèt 'n versjmaald gedeilte, ''de ang'', door 'n sjleuf in de sjtiel gesjove en mèt twiè ''sjpieje'' (wigge) verankerd.

De sjeif sjtaonde balke drage de naam ''kröppelesjtiepe'' of ''kröppel sjtiele''. ZieDe sjtiepe sjtötte de ankerbalk en de kröppel sjtiele verankere o.a. in de tuupgevel de dweersjliegkende ''hanebalk''. 't Hoagste rechopsjtaonde belkske nao de tuup hèt ''keuningske''. Dae naam sjtamp aaf van de keuning in ''t geleefde kegelsjspel, woabie de belangrieke keuning in 't miede sjteit en bove al oetsjtiek. Tot circa 1700 ondersjteunde twiè keuninge, die soms 8 maeter hoag waore, 't zaaldaak van 't hoes. Bie 't ontwiekele van d'n daaksjtool ies dae keuning gekrómpe tot keuningske, dat vanaaf de hoagste lègker of hanebalk de vaersj ondersjeunt.