Sint-Pietersberg: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Stephan 0796 (Euverlèk | biedrages)
Geen bewerkingssamenvatting
Tekslien 1:
{{Dialek|Mestreechs}}
{{Wio}}
[[Plaetje:SintPietersbergSchaapskudde004.jpg|thumb|Sjäöp op de Sint-Pietersberg, op d'n achtergroond Mestreech]]
[[Plaetje:Pietersberg-natuur-OpenTopo.jpg|thumb|Euverziechskeertsje vaan de Sint-Pietersberg; klik drop um 't te vergrute]]
Regel 41 ⟶ 40:
==Gesjiedenis==
Vaanwege zien strategische ligking aon de Maos verreze op de Sint-Pietersberg versjèllende forte en versterkinge. In de [[Romeinse tied in de Limburge|Romeinse tied]] gaof 't hei 'n [[oppidum]], boevaan euvereges neet vassteit of 't 'ne Romeinse of Keltische bouw waor. 'n Aander hypothese zeet tot 't meugelek 't [[atuatuca]] vaan de [[Eburone]] waor.<ref>[http://www.archeonet.be/?p=4686 Archeonet Vlaanderen - Een opgraving heropgegraven. Onderzoek op het plateau van Caestert]</ref> Volges aander oonderzeuk zouw de berg al bij de Romeine bekind zien gewees. Lang woort aongenome dat [[Julius Caesar]] noets in de Lieg Len is gewees, meh volges 'nen arsjeoloog brach hee zeker de haaf vaan zienen oonsuccesvolle campagnetied door in 't zuie vaan Limburg.<ref>[https://m.limburger.nl/cnt/dmf20180623_00064740/julius-caesar-leed-zijn-grootste-nederlaag-bij-maastricht/ De Limburger - 'Julius Caesar leed zijn grootste nederlaag bij Maastricht']</ref>
Begin [[achtiende iew]] woort op de noordflank vaan de berg [[fort Sint Pieter]] aongelag. Dit fort waor oonderdeil vaan de vestingwerke vaan 't [[Twiehieregheid vaan Mestreech|twiehierege Mestreech]]. De ligking in 't Maosdal maakde de stad kwetsbaar. Zoe woort ze in 1673 en 1794 door de Franse aangevalleaongevalle vaanaof de berg. Vaanoet 't fort zouw veurtaon alle zuieleke aonvalle aofgeslage kinne weure. 't Dörp [[Sint Pieter]] (allewijl behurend tot de gemeinte Mestreech) laog boete de stadmör en woort mierder kiere verweus bij belegeringe.
 
In 1942 woorte 'n aontal kunssjtatte, boe-oonder 't sjèlderij [[De Nachtwacht]], vaan de riekskluis in [[Heemskerk]] euvergebrach nao 'n speciaol ingeriechde melgergrot in de Sint-Pietersberg. Nao d'n oorlog kierde de kunswerke trök nao hun musea.
 
De 20e iew stoond veur e groet deil in 't teike vaan de groetsjaolege melgerwinning door ENCI. E groet deil vaan de melgergroeves góng verlore, dèks same mèt iewenaajde teikeninge en graffiti. Vaanaof 2009 woort de melgerwinning aofgebouwd en in 2018 stopgezat.
 
===Weitesjappeleke oontdekkinge en musea===
Regel 53 ⟶ 54:
==Cultureel erfgood==
===Forte en kestiele===
't Gief versjèllende kestiele en forte op de berg. De ajdste koume oet de middeliewe. 't Sjoenste veurbeeld is de kestielruwien Lichtenberg op de noordoosteleke flank. 't Geit hei um 'nen [[donjon]], dee hoeg bove de ENCI-kojl oetstik. In de 18e-iewse bijgebouwe is 't Sint Pieters Museum oondergebrach. In 't kader vaan de heroontwikkeling vaan de ENCI-kojl gief 't ouch planne um e hotel in te riechte, dat me mèt de lift kint bereike. Vaan 't vreug-middeliewse [[motte]]kestiel [[De Tombe]] op de westeleke hèlling is evels minder bewaord gebleve. Kortbij, neve de Maos, ligk ouch 't 16e iewse [[Kesjteël Hoes de Täörekes|Hoes de Teuriekes]], de woening vaan [[André Rieu]]. Op de zuieleke hèlling laog [[kesjteël Caestert|Kestiel Caestert]], boevaan alleweilallewijl allein nog de deils ingestortden [[hoof Caestert]] resteert.
 
[[Fort Sint Pieter]] kaom in 1702 gereid es oetbreiing vaan de vestingwerke vaan Mestreech. Dit fort woort begin 20e iew gerestaureerd. Bij de lèste fase, die in 2013 is aofgerund gewore, woort aon 't begin vaan de Luikerweeg e netuurtransferium aongelag. Dat is e soort verdeep en ovaal parkeerterrein, boedoor de Sint-Pietersberg gooddeils verkiersvrij is gewore.
Regel 59 ⟶ 60:
<gallery widths="150" heights="150">
Plaetje:Maastricht - rijksmonument 28021 - De Tombe 20110507.jpg|Mottekestiel De Tombe
Plaetje:Maastricht - rijksmonument 27963 - Huis de Torentjes - Lage Kanaaldijk 63 20100515.jpg|Hoes de TäörekesTeuriekes
Plaetje:Hoeve Lichtenberg.jpg|Kestiel Lichtenberg
Plaetje:FortStPieter57.jpg|Oetziech op Mestreech vaanaof Fort Sint Pieter
Regel 65 ⟶ 66:
 
===Relizjieus bouwe===
Op de plaots vaan hoof Caestert zouw al in de 12e iew 'n kèrk höbbe gestaon. Ouch de kèrk vaan Sint-Pieter heet 'n lang gesjiedenis, allewel de allewijl neogotische [[kèrk vaan Sint-Pieter bove]] vaan arsjiktek [[Jules Kayser]] 19e-iews is. Awwer zien in eder geval de restante vaan 't Observantekloester, wat in de 17e-iew woort gebouwd, umtot de Mestreechse [[franciscane]] nao 't [[Verraod vaan Mestreech]] (1638) oet de stad woorte verbanne. Daoneve ligk de barokke Sint-Antoniuskapel. De Sint-Rochuskapel is 'n brikke kapel oet 1888.
 
<gallery widths="150" heights="150">
Plaetje:Maastricht - Sint Pieter - Sint-Pieter boven.JPG|Kèrk Sint-Pieter bove
Plaetje:Maastricht - rijksmonument 27975 - Slavante 2 - klooster Slavante 20100724.jpg|Restant kloester Slavante
Plaetje:20130504 Maastricht Slavante 04 Sint-Antoniuskapel.JPG|Sint-Antoniuskapel
Plaetje:Maastricht - rijksmonument 28030 - Sint-Rochuskapel 20110910.jpg|Sint-Rochuskapel
</gallery>
 
===Euvereg===
In 't dörp Sint-Pieter gief 't 'n aontal rieksmónnuminte. 't Geit veural um häöf en villa's. Op en roontelum de berg gief 't 'rs mier. Zoe ligk ten zuie vaan 't dörp 't 19e-iewse boetegood Slavante. Hoof Zonneberg, dee get mie bergop ligk, is 'ne typische [[Zuud Limburgse haof|Zuid-Limburgse hoof]].
 
<gallery widths="150" heights="150">
Plaetje:SintPieter004.jpg|'t Dörp Sint Pieter
Plaetje:20130504 Maastricht Sint-Pietersberg Hoeve Zonneberg 01.JPG|Hoof Zonneberg
Plaetje:Maastricht - rijksmonument 506684 - Slavante 1 20100724.jpg|Boetegood Slavante
</gallery>
 
===De berg in de kuns===
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Sint-Pietersberg"