Arabisch sjrif: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
wijer |
|||
Tekslien 250:
====Afrika====
Ouch diverse taole in Noord-, Wes- en Oos-Afrika gebruken 't Arabisch sjrif of höbben 't gebruuk.
In de zevenden en achsten iew vereuverde de Arabere ouch gans Noord-Afrika. Zoe kaom de euvergroete mierderheid vaan de [[Berbers]] oonder 't kalifaot. De [[Berbertaole]] hadde gein groete plaots neven 't Arabisch, en 't inheims sjrif, 't [[tifinagh]], waor oonder sedentair Berbers allaank in oonbruuk geraak. toch oontstoonte al hiel vreug nao de inlieving de ierste Berberse tekste in 't Arabisch sjrif. Nao 't ind vaan de mideliewe touw weure die laankzaamaon talrieker. Vaanaof de zèstienden iew oontsteit (veural in Marokko) zelfs 'n echte sjriftraditie, mèt vertaolinge vaan Arabische werke meh ouch oersprunkeleke theologie en poëzie. De Berbers gebruke heiveur rillatief wieneg diacritische teikes of nui lètters, meh 't leze vaan die tekste weurt wel bemeujelek doortot ze in de Maghrebijnse sjrifvörm zien gesjreve (lèttervörm gebrukelek in de Maghreb, die soms aofwieke vaan de us bekinde en tot leesfoute kinne leie). In d'n twintegsten iew begós 't Arabisch sjrif sterke concurrentie te kriege vaan 't Latiens alfabet, wie dat door de Franse en Italiaanse koloniste woort ingeveurd. In [[Algerije]] weure de Berbertaole (wie [[Kabylisch]]) koelek nog in 't Arabisch gesjreve. In aander len is 't nog neet zoe wied, meh ouch dao löp 't gebruuk vaan Arabische lètters trök. Veural in [[Marokko]] krijg 't sinds 't ind vaan d'n twintegsten iew väöl concurrentie vaan 't neo-tifinagh, zeker sinds de euverheid dit sjrif in 2003 officieel maakde en sinds 't in 2005 aon Unicode woort touwgeveug.<ref>[https://web.archive.org/web/20050730075554/http://www.geocities.com/lameens/tifinagh/ Lamien Soeagh - Writing Berber languages: a quick summary] (gearchiveerd op 30 juli 2005 vaan [[Geocities]])</ref>
Ouch 't Iberisch sjiereiland kaom begin achsten iew bij 't kalifaot. Naotot de [[Oemajjade]]dynastie ziech hei vestegde, maakde dit gebeed 'nen iewelange bleuj door. In deen tied woort ouch de dao inheimse Romaanse taol, 't [[Mozarabisch]], wel in 't Arabisch sjrif gesjreve. Väöl höbbe v'r dao evels neet vaan euver; de tekste die 't gief zien veural veur taolkundege intrèssant.
Wes-Afrika heet noets bij 't kalifaot gehuurd, meh raakde in de middeliewe wel geïslamiseerd. Diverse groete keuninkrieke oontstoonte, en hun taole woorte dèks genoog ouch in 't Arabisch sjrif gesjreve. Dit deeg me beveurbeeld mèt 't [[Hausa]], de taol vaan [[Timboektoe]], meh ouch mèt 't [[Fula]] en 't [[Wolof]]. In de koloniaolen tied heet me veur al die taole ouch Latiense alfabette ingeveurd, meh tot op d'n daag vaan vaandaog weurt 't Arabisch alfabet deneve gebruuk. Dit gelt veural veur 't Hausa, 'n taol mèt väöl orthodox-islamitische sprekers, die 't Latiens sjrif ''boko'' (lètterlek 'nep') neume.
Ouch in Oos-Afrika is 't Arabisch sjirf, veural in 't verleie, gebruuk. Arabische handelere waore bezunder actief aon de weskös vaan d'n Indischen Oceaon en höbbe dao d'n islam verspreid; miestal evels allein in de kösregio's en neet in 't binneland. 't [[Somalisch]] kin in 't Arabisch sjrif weure gesjreve door middel vaan 't Wadaad-sjrif; 't Latiens sjrif is evels gebrukeleker. Ouch 't [[Swahili]] woort vreuger in Latiense lètters gesjreve, meh dit huurt toch wel tot 't verleie: 't euvergroet deil vaan de sprekers is christelek, neet islamitisch, en 't Arabisch sjrif waor neet zier gesjik veur de taol te sjrieve. Tot slot bestoont nog 'n Arabisch alfabet veur 't [[Malagasy]]. Dit raakde in de negentienden iew al oet; mer e klei deil vaan [[Madagaskar]] is trouwens islamitisch.
====Migrantegemeinsjappe====
Ouch islamitische migrantegróppe hele dèks vas aon hun Arabisch sjrif. Tegeliek integreerde ze in hun nui land, en naome ze dao de taol vaan euver. Zoe kós 't gebeure tot de [[Lipkatartare]], die in de veertienden iew nao 't [[Pools-Litouws Gemeinebès]] kaome, de plaotseleke [[Wit-Russisch]]e taol euvernaome en die mèt Arabische lètters gónge sjrieve. Zjus zoeget gebäörde in de Hollandse [[Kaapkolonie]] (huieg [[Zuid-Afrika]]). Oet Oos-Indië kaome dao diverse Maleiers opaon, die vashele aon hun religie meh 't Maleis wel veur 't [[Afrikaans]] inruilde. Hun Afrikaanse tekste zien belaankriek, umtot 't tot ca. 1900 oongewoen waor um die taol op te sjrieve (me sjreef in 't [[Nederlands]]). Dit gief taolkundege e belaankriek inziech in de oontwikkeling vaan 't Afrikaans.
====Arabische dialekte====
| |||