Arabisch sjrif: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Deh, laot mer eve, dit geit veuriers neet lökke... |
Pffff... dat waor m'ch e gekopieers en e gecorrigeers, meh iech höb dat stök gedoon gekrege! |
||
Tekslien 7:
===Prehistorie en veur-islamitischen tied===
[[Plaetje:Safaitic_script_with_a_figure_of_a_camel_on_a_red_sandstone_fragment,_from_es-Safa,_currently_housed_in_the_British_Museum.jpg|thumb|Aajd-Noord-Arabische inscriptie in 't Safaïtisch sjrif, eint vaan de Zuid-Arabische sjrifte die veur dees taol woorte gebruuk.]]
Al vaanaof d'n [[achsten iew veur Christus]] woort 't [[Aajd-Noord-Arabisch]] vasgelag. Dat gebäörde in diverse sjrifte, die aonzenelek vaanein versjèlde meh wel twie dinger gemein hadde: 't waore consonantsjrifte en ze waore gebaseerd op 't [[Sinaïsjrif]], wat oetindelek weer trökgóng op de [[Egyptische hiërogliefe]]. Dees gróp sjrifte
Later evels kaom e noordeleker sjrif in gebruuk: 't [[Nabatees sjrif]]. Dit is 'ne variant vaan 't [[Aramees sjrif]] wie dat veur de diverse vörm vaan de [[Aramees|Aramese taol]] woort gebruuk. Dees taol deende es lingua franca in de Levant en Mesopotamië. De Arabiere kaome woersjijnelek demèt in contak via 't keuninkriek [[Petra (stad)|Petra]] in 't huieg [[Jordanië]], 'n noordeleke kolonie boe ouch kinnes vaan 't Aramees vereis waor. In Petra sjreef me Aramees, meh Arabischen invlood in de inscripties tuint tot de heersers hun oersprunkeleke taol neet hadde opgegeve. Arameestaolege inscripties vaan dit typ vint me ouch zuieleker in Arabië.
Tekslien 104:
Väöl wäörd indege op 'n '''tāʾ marbūṭa(h)''' تاء مربوطة (lètterkek 'verboonde tāʾ'). 't Geit um (miestal vrouweleke) [[substantief|zelfstendege naomwäörd]], [[adjectief|bijvogeleke naomwäörd]] bij e vrouwelek woord en tèlwäörd bij e mannelek (!) woord. De tāʾ marbūṭa(h) is 'n hāʾ mèt de twie puntsjes vaan de tāʾ debove: <font size=4>ة</font>. Op plaotse boe dees lètter steit, kloonk oersprunkelek gewoen 'n [t], meh al in 't Klassiek Arabisch waor die tot 'n [h] gereduceerd. (In modern Arabisch sprik me häöm miestal gaaroet neet mie oet en indeg dat woord gewoen op 'n -a.) Es dao evels nog get op volg, beveurbeeld 'ne naomvalsoetgaank, daan weurt die [t] ''wel'' oetgesproke. Zoe leus me 't woord <font size=4>وردة</font> 'roes' in contextuele vörm es '''wardatun''', '''wardatin''' of '''wardatan''', meh in pausaole vörm (veur 'n spreekpauze) es '''warda(h)'''.
===Spelling gebaseerd op pausaol oetspraok===
In 't [[Klassiek Arabisch]] en [[Modern Standaard Arabisch]] besteit e versjèl tösse contextueel oetspraok en pausaol oetspraok. Dat wèlt zègke tot sommege lètters aon 't ind verdwijne es op 't woord 'n spreekpauze volg, dewijl soms aon 't begin vaan e woord zjus get debij kump es daoveur 'n pauze vèlt. De mieste lètters die oetvalle zien korte vocaole, die toch al neet weure gesjreve. Soms is 't versjèl evels groeter, veural wienie ganse naomvalsoetgeng verdwijne. E veurbeeld zuut me heibove al mèt 't woord <font size=4>وردة</font> '''warda(h)'''.
't Gebruuk vaan diverse diakritische teikes stèlt de lezer in staot um toch de contexvörm te leze.
===Diakritische teikes===
Regel 131 ⟶ 136:
Korte klinkers weure neet in lètters oetgedrök, meh 't gief wel de meugelekheid veur ze te sjrieve. Daoveur weurt op of oonder de veurgoonde lètter e diakritisch teike gezat. Volgens de Arabische klaanklier kin e woord noets mèt 'ne vocaol beginne; edere vocaol zal daorum nao 'ne consonant koume, en dus nao 'n oetgesjreve lètter boe 't teike op kin stoon.
Veur de '''a''' gebruuk me e striepke bove de lètter, in 't Arabisch bekind es '''fatḥa(h)''' فتحة (lètterlek 'opener').
* Veurbeeld: <font size=4>دَرَسَ</font> '''darasa''' 'heer studeerde'.▼
Veur de '''i''' gebruuk me e striepke ''oonder'' de lètter, wat '''kasra(h)''' كسرة ('breker') weurt geneump.
* Veurbeeld: <font size=4>قِسْتِ</font> '''qisti''' 'diech (v.) maots'.
Veur de '''u''' gebruuk me 'n klein wāw bove de lètter, Arabische naom '''ḍamma(h)''' ضمة ('umerming').
* Veurbeeld: <font size=4>يُكْتُبُ</font> '''yuktubu''' 'heer sjrijf'.
Kump nao 'n lètter geine klinker, daan sjrijf me bove dee lètter e rundsje, bekind es '''sukūn''' سكون ('stèlte'). In de twie bovestoonde veurbeelder kump de sukun al veur.
Kump nao 'ne consonant 'ne lange klinker, dee dus al in 't sjrif steit oetgesjreve, daan is e vocaolteike toch vereis. Op de lètter dee de klinkerweerde heet steit daan niks.
* Veurbeeld: <font size=4>صَدِيقِي</font> '''ṣadīqī''' ('m'ne vrund'). Aon de twie lang '''ī'''`s, weergegeve door de yāʾ, geit 'ne klinker mèt kasrah veuraof.
In sommege gevalle weurt ouch de lang '''ā''' neet es lètter oetgesjreve. Dit kin 'n euverbliefsel zien vaan 't awwer Arabisch. In gevocaliseerd sjrif trejt de ʾalif daan es vocaolteike op. Dit teike neump me '''ʾalif ẖanğariyya(h)''' ألف خنجرية ('dolk-a').
* Veurbeelder: <font size=4>هٰذَا</font> '''hāḏā''' 'deze'; <font size=4>لٰكِنْ</font> '''lākin''' 'meh'.
* In de Koran kump dit nog väöl dèkser veur: <font size=4>يَوْمَ الْقِيٰمَةِ</font> '''yawma l-qiyāmati''' ('op d'n [[Daag des Oerdeils]]'; lètt. 'op d'n daag vaan de wederopstanding').
Ouch de verdöbbeling vaan 'ne consonant, e zoegeneump [[geminaot]], kin weure oetgedrök. Dat gebäört mèt e teike wat e bitteke op de Griekse klein lètter [[omega]] liekent en '''šadda(h)''' شدة ('verlenging') weurt geneump. Geminaote koume in 't Arabisch väöl veur en kinne op de beteikenis vaan e woord groeten invlood höbbe. Bovenop de šadda(h) kump daan ouch nog 't vereis vocaolteike.
* Veurbeeld: <font size=4>شَدَّة</font> '''šadda(h)''' (verlènging').
Tot slot gief 't nog drei teikes veur de [[nunatie]] (Arabisch '''tanwīn''' تنوين). Arabische wäörd kinne nao naomval verboge weure; es dat in de staot vaan oonbepaoldheid gebäört, indege de mieste wäörd op '''-un''' (nominatief), '''-in''' (genitief) of '''-an''' (accusatief). Die oetgeng weure in gewoen sjrif neet oetgesjreve (zuug bove). In gevocaliseerd sjrif evels gief 't daoveur speciaol teikes, die zien aofgeleid vaan de vocaolteikes. Zuug ''[[Arabische grammair]]'' veur mie details.
* Veurbeeld: <font size=4>سَلَامٌ</font> '''salāmun''', <font size=4>سَلَامٍ</font> '''salāmin''', <font size=4>سَلَامًا</font> '''salāman'''; pausaol '''salām''' en '''salāman''' ('vrei').
* Aander veurbeeld: <font size=4>وَرْدَةٌ</font> '''wardatun''', <font size=4>وَرْدَةٍ</font> '''wardatin''', <font size=4>وَرْدَةً</font> '''wardatan''', pausaol '''warda(h)''' ('roes') in alle naomvalle.
;Nota bene
▲<font size=4></font> '''darasa''' 'heer studeerde'.
De vocaolteikes, nunatieteikes en šadda liet me gemeinelek weg. In de volgende gevalle weure ze ''wel'' gebruuk:
* In de Koran. Dao mage ze sinds jaor en daag neet oontbreke: <font size=4>بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيْمِ</font> '''bi-smi-llāhi r-raḥmāni r-raḥīmi''' ('in naom vaan [[Allah|God]], de [[barmhertegheid|barmhertegste]], de [[genao|genaodegste]]'; [[basmalah|Koran 1:1]]);
* Es de Koran geciteerd weurt in 'n aander werk. Neet verpliech, wel gewaardeerd;
* In klassieke [[Arabische poëzie]], die me vleujend moot kinne opleze;
* Um dobbelzinnege situaties oet de weeg te goon;
* In [[dictionair]]e;
* In kinderbeuk en lierbeuk;
* In 't woord <font size=4>اللّٰه</font> '''ʾallāh''' ('God'). Ouch hei is 't de facto verpliech; Arabische lèttertypes höbbe es regel 'n apaarte ligatuur veur 'Allah' (<font size=5>ﷲ</font>) um neet mèt touwgeveugde vocaolteikes te mote wèrke. Lèt ouch op 't gebruuk vaan de ʾalif ẖanğariyyah hei.
===Aander spèllingskwesties===
<!--Gein wäörd vaan ein lètter, lidwoord ouch aon volgend woord vas; assimilatie lidwoord neet oetgesjreve; restante leesmojersysteem; ind-alif bij pausaol accusatief; ind-alif zoonder fonetische functie-->
==Transcriptie en transliteratie==
| |||