Staotsvörm: Versjèl tösje versies

'ne '''Staotsvörm''' besjrijf de wijs boe-op versjèllende euverheidsverbande ziech tot mekaarein verhawwe. Dit hilthèlt meistesgemeinelek in tot de staotsvörm volges twie dimensies weurt gedfinieerdgedefinieerd: volges de maote boe-in 't bestuur is ge(de)centraoliseerdcentraliseerd en volges 't aontal soevereine bestuurslagebestuurslaoge. Volges de ierste dimensie weure staotsvörm verdeild in gecentraoliseerdegecentraliseerde en gedecentraoliseerdegedecentraliseerde staote. Volges de twiede dimensie weure staotsvörm verdeild in [[einheidsstaot]]e, [[federatie]]s en [[confederatie]]s.

Euver 't algemein geit 't heibij um [[staot]]e of [[land|len]], mer 't is ouch meugelek de staotsv"romstaotsvörm te besjrieve vaan 'n [[supranationalisme|supranationaolesupranationaol]] organisatie (beveurbeeld de [[Europese Unie]]) of dee vaan 'n [[decentraolisme|decentraole]] euverheid (beveurbeeld [[Noordrien-Wesfale]]).

Me moot 'ne staotsvörm oondersjeie vaan 'ne [[regeringsvörm]]. Mèt de regeringsvörm meint me de wijs boe-op betrèkkinge tösse versjèllende ambde binne ein euverheidsverband zien geregeld. Mèt de staotvörm meint me evels de wijs boe-op versjèllende euverheidsverbande ziech tot mekaarein verhawwe. Drei veurbeelde die examplarisch zien veur de Limbörgstaolege lezer:

* d'n [[Duitsland|Duitse]] regieringsvörmregeringsvörm is 'n [[parlemintair rippubliek]] dewijl d'n Duitse staotsvörm 'n [[federatie]] is;

In de continentaole [[politicologie]] gief 't de traditie e versjèl te make tösse die twie vörm. In de [[Ingels|Angelsaksische]] wereld weurt dat versjèl evels dèks neet gemaak en weure de terme doorein gegoeid (touwpasselek, op 't momint vaan sjrieve besteit d'r gein Ingelse equivalent vaan dit artikel). Daodoor weure Nederland, Duitsland en Belsj door Ingelstaolege academici meistesgemeinelek respectievelek es volg geneump: 'n gedecentraoliseerdegedecentraliseerde constitutionele monarchie mèt e parlemintair systeem, 'n gefederaliseerde parlemintair rippubliek en ’n gefederaliseerde constitutionele monarchie mèt e parlemintair systeem.

Wat perciesperceis 't versjèl is tösse 'ne gedecentraoliseerdengedecentraliseerden einheidsstaot en 'n federatie is soms meuilekmeujlek te zègke. MeistesGemeinelek weurt 't oetgelachoetgelag in constitutioneleconstitutioneel terme. Zoe is Nederland gedecentraoliseerdgedecentraliseerd mer nog ummertouw 'nen einheidsstaot umtot de provincies en gemeintes gein [[constitutie]]s höbbe die in hun eige respectieverespectieveleke territoria geliek staon aon de nationale constitutie. De boondsstaote vaan Duitsland höbbe evels wel zoen soort constituties. Ouch is 't meuilekmeujlek um 'n lijn te trèkke tösse gecentraoliseerdegecentraliseerde en gedecentraoliseerdegedecentraliseerde federatie en confederaties. Die twie staotsvörm zien, in vergelieking tot einheidsstaote, per definitie al gedecentraoliseerdgedecentraliseerd. Me kin evels wel stèlle tot de ein (con)federatie minder gecentraoliseerdgecentraliseerd is es de aander (con)federatie. De [[VS|Amerikaanse staote]] höbbe mie mach es de Duitse boondsstaote en zoe kin me stèlle tot de VS gedecentraoliseerdergedecentraliseerder is. In de [[Russische Federatie]] is dit nog meuilekermeujleker te zègke. Dao gief 't autonomieautonoom rippublieke die constitutioneel vergeliekbare mach höbbe es Amerikaanse en Duitse bondsstaote. 't Gief dao evels ouch [[oblas]]te, en die zien hendegermier oondervoondeoonderworpe aon de gecentraolsieerdegecentraliseerde Russische wetwèt es zelfs de Nederlandse provincies zien. De discussie roontelum staotsvörm is dus bijnao noets besjouwt es geslote.