Amazone (revier): Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→‎Verluip: Br. staote boe de A. door struimp.
Tekslien 5:
 
==Minseleke historie==
De Amerika's, zeker Zuid-Amerika, woorte rillatief door de mins gekoloniseerd. Oonumstrejje archeologische voondste goon mer trök tot hoegoet 5500 v.Chr. Vaanaof deen tied bestoont 't Amazonegebeed veur 'n aonzeenlek deil oet landbouwgroond, diedee later weer in bos zouw veraandere wie de volker hei oetstorve, ewegtrokke of weer euvergonge op e jeger-verzaomelersbestoon. Gaans get later, vaanaof oongeveer 1000 v.Chr., kaom hei de [[Marajoaracultuur]] op, geneump nao 't eiland [[Marajó]] in d'n Amazonedelta. Op 't memint vaan oontdèkking sjat me tot zoe'n 3 miljoen lui direk aon de Amazone woende. De Marajoaracultuur stoont op dat memint nog in bleuj; ze heet väöl te lije gehad oonder de Europese kolonisatie en de krenkdes die dees lui mètnaome. In de boveluip vaan de Amazone, in 't grensgebeed vaan Ecuador en Peru, leefde de [[Jivaro's]], 'n oorlogszöchteg volk beröch um zien [[koppesnelders]]. De inheimse volker hadde versjèllende naome veur de revier of deile daovaan; sommege zien nog in gebruuk in inheimse taole ([[Quechua]], [[Guaraní]]) of zelfs in 't Spaons daan wel Portugees.
 
De ierste Europeaone die de revier aondege waore Spanjole. In [[1500]] woort ze oontdèk op 'n expeditie oonder [[Vicente Yáñez Pinzón]]. Wie gebrukelek in deen tied neumde heer de revier nao 'n heilege: ''Río Santa María del Mar Dulce'', 'H. Maria-revier vaan de Zeute Zie'. De touwveuging verwijs nao 't water, wat boete de reviermoond nog kilometers laank zeut is: door 't enorm debiet kump dao in ierste instantie mer e klei bitteke zaajt ziewater bij. Ouch de wijer verkinning vaan de revier kaom op naom vaan de Spanjole. Vaanaof 1541 dege [[Gonzalo Pizarro]] en [[Francisco de Orellana]] diverse expedities vaanoet [[Quito]] in oosteleke riechting. Veural d'Orellana heel ziech intensief mèt de oontdèkkingsreize bezeg, boe-op me hoopde [[El Dorado]] (de gouwe stad) en [[La Canela]] ('t [[kaneel]]dal) te vinde. Heer storf in 1546 in d'n Amazonedelta en nao häöm góng de revier 'nen tiedlaank ''Río de Orellana'' heite. Toch heet heer ouch veur d'n huiege naom gezörg: oonder d'n indrök vaan de gooddeils vrouweleke inheimse krijgers die häöm aonvele mós 'r aon de legendarische [[Amazones]] dinke.
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Amazone_(revier)"