Amazone (revier): Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Moot mer ins aof; wijer gegaange. |
Good um te weite: de Amazone is 900 kier zoe krachteg wie de Maos. |
||
Tekslien 25:
Daan kump aon de linkerkant de [[Rio Negro (Amazone)|Rio Negro]] debij. Dees revier is oongeveer zoe breid wie de Amazone zelf, meh e stök minder krachteg en gans aanders gekleurd. Umtot de Rio Negro 'n echte regerevier is, die op Braziliaans groondgebeed in 't oerbos oontsprink, umvat 'r gei bergsedimint; de rillatief wienege groonddeilkes die ze mètveure zien zwart (vaandao de naom). Wie gezag vint me op dees plaots de mieljoenestad Manaus. Dit is de ierste groete stad aon de Amazone, en allewel tot 't neet de lèste is, heet me daan wel direk de groetste gezeen.
Nao dit punt oontvingk de revier nog diverse, soms zier krachtege struim wie de [[Madeira (revier)|Madeira]] (rechs), de [[Uatamã]] (links), de [[Nhamundá]] (links), de [[Trombetas]] (links) en de [[Tapajós]] (rechs). Bij de lèste revier vint me de stad [[Santarém]]. In 't gedeilte tösse Manaus en Santarem vertak de revier ziech oetgebreid volges e vlechtend petroen, wat zörg veur [[lagune]]s mèt 'n zier groet aontal waterbieste. Nao Santarem is 't nog e paar hoonder kilometer tot aon de Amazonedelta. In deen delta, die diverse tiendoezende veerkante kilometers groet is, vint me talloes eilen, boevaan 't groetste 't eiland [[Marajó]] is. Dat eiland is neet zier diechbevolk, umtot 't euver alle reviere lesteg te bereike is. Aon de rand vaan d'n delta vint me de middelgroete stad [[Macapá]] (noorde) en de groete stad [[Belém]] (zuie). D'n delta weurt extra groet en krachteg doortot hei nog de [[Xingu]] (rechs) en de [[Tocantins]] instruime. De lèste revier dreug neet mie direk aon de loup vaan
===Debiet===
't Gemiddeld [[debiet]] vaan de Amazone bij häöre moond is 209.000 [[kubeke meter|m³]]/[[second|s]], 'n nao eerdse maotstave oongekind groete kwantiteit: de twiede krachtegste revier (de [[Congo (revier)|Congo]] veurt mer 41.000 m³/s aof, en de twiede tot en mèt de achste groetste oonaofhenkeleke reviere op de wereld bijein hole nog neet 't debiet vaan de Amazone. Al op 't memint tot de revier de grens tösse Peru en Brazilië euverstik, is ze krachteger es de Congorevier. Ouch diverse zijtek kinne ziech mèt de groetste reviere op de wereld mete. Zoe is de Madeira (31.200 m³/s) e bitteke krachteger es de [[Jangtzekiang]] (30.166 m³/s) en kump de Rio Negro (28.400 km³/s) dao e bitteke oonder. De Japurá is (mèt 18.620 m³/s) minder krachteg, meh ummer nog vergeliekbaar mèt de [[Brahmaputra]] (19.300 m³/s). Moot me dit allemaol vergelieke mèt de bekinde reviere in Wes-Europa, daan is de Amazone negeteg kier zoe sterk wie de [[Rijn]] (2.300 m³/s) en zelfs 900 kier zoe krachteg wie de [[Maos]] (gemiddeld 230 m³/s; in de winter wel evels e stök sterker).
Dit beteikent oonder mie tot de Amazone en häör zijtek tot deep in häöre boveluip bevaarbaar zien. Umtot 't weegtransport in 't oonherbergzaam Amazonegebeed dèks lesteg of zelfs oonmeugelek is, is dit e groet veurdeil veur d'n handel.
==Fauna==
| |||