Wikipedia

Praag: Versjèl tösje versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Gank nao de veurige diffGank nao de volgende diff →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
sp
Tekslien 1:
{{dialek|Mestreechs}}
[[Plaetje:Karlův most-2.jpg|right|thumb|350px|Oetsiech oppe Praag vaanaof de Karelsbrögk.]]
'''Praag''' ([[Tsjechisch]]: ''Praha'') is de [[hoofstad]] en groetste stad vaan [[Tsjechië]]. In dit land vörmp 't 'n eige distrik, naomelek de ''hlavní město'' ofwel hoofstad. 't Ligk cintraolcentraol in de [[Boheme]]. De stad heet per 31 miert 2005 [[Lies vaan stei mèt mier es ein miljoen inwoeners|1.172.975 inwoeners]] en heet 'n oppervlak vaan 496 [[veerkante kilometer|km<sup>2</sup>]]. De stad ligk op e gemaoteg [[heuvel]]land en weurt doorstruimp door de [[Moldau]], ''Vltava'' op 't Tsjechisch. Ze is vaan groet [[polletiek]], [[ikkenomieeconomie|ikkenomischeconomisch]] en [[toerisme|toeristisch]] belaank; sinds [[1992]] steit de ganse binnestad op de [[Wereldheritaasjlies]] vaan [[UNESCO]].
 
==Naom==
De naom vaan de stad kump allezeleve vaan 't [[Tsjechisch]] woord ''práh'' dat zoeget wie dölper beteikend. Daomèt verwies 't nao de dölpers in de reveer de Moldau, deedie watervalle geve. Dao neve heet de stad ouch de bienaomebijnaome ''de Gouwe Stad'' en ''de stad mèt de hoonderde Tories'' deedie reverereverwieze nao de feleväöl bezunderebiezoonder gebouwe in de stad.
 
== Historie ==
===Vreug Historie===
De aajdsteajdste späörespore vaan mensluilui roontelum Praag geitgoon trök tot 't [[Paleolithicum]]. Umtrint 200 v. Chr. zien 't de [[Kelte]] deedie ziech vestige zjus te zuie vaanbezuie Praag. DieseDees Keltische stam ([[Boii|Bojers]]) bouwde dao eine'ne [[vlöchbörch]] dee me noe ''Závist'' nump. In de ierste iew valle de [[Marcomanni]] (eine'ne [[Germane|Germaonse]] stam) de vlöchbörch aon en verovere 't. In de zèsde iew koume de [[Sloveske volke|Slove]] in 't gebeed.
 
=== Stiechting vaan de PraogerPrager stei ===
Volges de legende stiechtestiechde roont 800 [[Libusje]] en [[Przjemysl de ploger]] de [[PraogerPrager Börch]]. Dees is daan nochnog vaan hout. Einen'nen twiedeTwiede börch woort in de tiende iew aon de angerandere kaantkant vaan de Moldau gebouwd, de zoegenumpzoegeneumde [[Vysjehrad]] (Hoege Börch). De stad woort vaanaof daan de [[regeringzedel|zedel]] vaan de graove en later vaan de keuninge vaan de [[Boheme]]. Tösse de twie börchte vestige zich versjèllende marchangehandelere zoe wie [[Duutsjlandj|Duitsers]] en [[Joededom|JäöJoede]]. [[Wenceslaus I vaan Boheme]] geefgief in 1230 de nederzettingnederzètting stadsrechte. In 1257 stiech [[Ottokar II vaan Boheme]] stich aon de angerandere kaantkant vaan de Moldau [[Malá Strana]] (de Kleine Zije). Daarteg jaore later, in 1287, breid de stad oet en ontstaotoontsteit 'tde hujeallewijl [[AajdAw Stad (Praag)|AajdAw Stad]]. Bij Malá Strana kump d'r in 1320 de stad [[Hradtsjany]] bijdebij.
 
===Middeliewe===
[[Plaetje:Katedrala svateho Vita.jpg|thumb|left|[[Sint-Vituskathedraal (Praag)|Sint-Vituskathedraal]] gebouwd vaanaof 1344.]]
De stei bereikbereike ein'n bleujperiood. In 1344 weurt 't [[Bisdom]] vaan Praag woort ei'n [[aorsjbisdomaartsbisdom]] en woortweurt de [[Sint-Vituskathedraal (Praag)|Sint-Vituskathedraal]] gebouwd, beije in 1344. [[Karel IV vaan 't Heileg RömsjRoems Riek|Karel IV]] stichstiech in 1348 de universiteit vaan Praag en de [[Nui Stad (Praag)|Nui Stad]]. In 1357 laotliet heer ouch ein'n brögk bouwe op de plaots vaan de aajeaw Judithbrögk,; diesdees [[Karelsbrögk (Praag)|Karelsbrögk]] verbindt de twie kaant mèt einangermètein. Wie in 1400 [[Wenceslaus vaan Boheme]], de zoon vaan Karel IV, es kiezerkeizer vaan 't [[Heileg Roems Riek]] weurt afgezètaofgezat is PraogPraag gein residentiestad mie. 't Geit noch slechter mèt de stad wienie de [[Jan Hus|Hussitische]] revolutie (opstand vaan protestante) oetbreekoetbrik. EiE groet deil vaan de stad weurt verwoesverweus in 1419. Ouch vind de [[Ierste PraogerPrager Oetvinstering]] plaots,: lui vaan 't stadsbestuur weure 't raom oetgesmieteoetgegoejd. In 1547 braok d'r einennen opstand tege [[Ferdinand I vaan 't Heileg RömsjRoems Riek|Ferdinand I]] oet. Heer slaotsleit d'n opstand neer en de PraogenerePragers kriege väöl minder rechte en vrijhede.▼
 
=== Daartegjoarege KriegOorlog ===▼
▲De stei bereik ein bleujperiood. 't [[Bisdom]] vaan Praag woort ei [[aorsjbisdom]] en woort de [[Sint-Vituskathedraal (Praag)|Sint-Vituskathedraal]] gebouwd, beije in 1344. [[Karel IV vaan 't Heileg Römsj Riek|Karel IV]] stich in 1348 de universiteit vaan Praag en de [[Nui Stad (Praag)|Nui Stad]]. In 1357 laot heer ouch ein brögk bouwe op de plaots vaan de aaje Judithbrögk, dies [[Karelsbrögk (Praag)|Karelsbrögk]] verbindt de twie kaant mèt einanger. Wie in 1400 [[Wenceslaus vaan Boheme]], de zoon vaan Karel IV, es kiezer vaan 't [[Heileg Roems Riek]] weurt afgezèt is Praog gein residentiestad mie. 't Geit noch slechter mèt de stad wienie de [[Jan Hus|Hussitische]] revolutie (opstand vaan protestante) oetbreek. Ei groet deil vaan de stad weurt verwoes in 1419. Ouch vind de [[Ierste Praoger Oetvinstering]] plaots, lui vaan 't stadsbestuur weure 't raom oetgesmiete. In 1547 braok d'r einen opstand tege [[Ferdinand I vaan 't Heileg Römsj Riek|Ferdinand I]] oet. Heer slaot d'n opstand neer en de Praogenere kriege väöl minder rechte en vrijhede.
[[Plaetje:Prager.Fenstersturz.1618.jpg|thumb|right|De Twiede PraogerPrager Oetvinstering in 1618]]▼
 
▲=== Daartegjoarege Krieg ===
▲[[Plaetje:Prager.Fenstersturz.1618.jpg|thumb|right|De Twiede Praoger Oetvinstering in 1618]]
[[Plaetje:Braun Praha UBHD.jpg|thumb|right|Praag in 1572]]
 
Wienie [[Rudolf II vaan 't Heileg RömsjRoems Riek|Rudolf II]] aon de mach kump weure de stei stie in 1583 opnui de residentiestad vaan de kiezerkeizer. 't [[Protestantisme]] gruijdegreujde in 't Heileg RömsjRoems Riek en RudolfsRudolf z'nen opvolger keizer [[Matthias vaan 't Heileg RömsjRoems Riek|Matthias]] zaog deedie religieuze verdeiltheidverdeildheid es eie gevaorgevaar en lègkdelag de protestante väöl regelsregele op. In 1618 koume de protestante in opstand, bestromebestörme ze de PraogerPrager Börch en weure de katholieke bestuurslui oet 't raom vaan de börch gesmietegegoejd ([[Twiede Prager Oetvinstering]]). Dat waor onder angereandere de aonleiing veur d'n [[Daartegjoarege KriegOorlog]]. Bij de [[slaag bij de WittenWitte Berg]] in 1620 weurt 't protestantse leger verslaogeverslage en de protestante weure verjoogverjaog. De [[Zwaede|ZwaedeZwede]] verovere de PaogerPrager Börch, meh de AajdAw Stad kriege ze neet veroverd. De katholieke euverwinners bringe de [[Barok]] nao Praag, meh de TsjechischerTsjechische cultuur beleef ei'n deeptepunt. In 't Tsjechisch spreeksprik me vaanveur de veulgendevolgende 150 jaor vaan ''doba temno'' (donkerendoonkeren tied), boe-in Praag vergermaniseertvergermaniseerd weurt.
 
===Modernen Tied===
In 1784 weure de veer stei (AajdAw Stad, Malá Strana, Hradtsjany en Nui Stad) door [[Jozef II vaan 't Heileg RömsjRoems Riek|Jozef II]] bie-einbijein gevoeggeveug. En dao Dao-op vuulgdevolgde ein'n bleujperiood veur de Tsjechische cultuur (de zoegenumpzoegeneumde ''Tsjechisch nationaol Wedergeboorte'' in de 18e en 19e iew). Roontelum 1855 waore de DuutstaolegeDuitstaolege neet mie in de mierderheid. De twie gróppe waore in conflicconflik, zoe woort de Universiteit gespitst in ei'n DuutsDuits en ei'n Tsjechisch deil.
 
Op 28 oktober 1918 woort Praag de hoofstad vaan [[Tsjecho-Slowakije]] en in 1922 woort de stad oetgebeid (anexatiesannexaties) tot Groet Praag. In 1939 vèlt DuutslaandDuitslaand Tsjecho-Slowakije aon en is Praag tot 1945 deil vaan DuutslaandDuitslaand. Praag kump vrij ongesjondeoongesjonde de [[Twiede Wereldoorlog|Twiede Wereldkrieg]] door. De Sovjets valle de stad binne en in 1948 greepgrip de communistische partij vaan Tsjecho-Slowakije de mach. Pas in 1989 kumpvèlt 't communistisch regiem te val. In 1993 splis Tsjecho-Slowakije ziech in Tsjechië en Slowakije, Praag woortweurt daan de hoofstad vaan Tsjechië.
 
Sinds 1990 is Praag 'n partnerstad van 't [[Duitsland|Duitse]] [[Hamburg]].
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Praag"