|
In [[Jeme]], eint vaan de ermste len in de regio, waor de oonvrei euver de economische situatie en de corruptie bezunder groet. Politieke verdeildheid gaof 't al sinds kort nao de vereineging vaan de twi Jemes in [[1990]]: 't steidelek [[Noord-Jeme]] en 't dunbevolk tribaol [[Zuid-Jeme]] bleke lesteg te vereinege. President [[Ali Abdoellah Salih]] waor sinds 't bestoon vaan 't land president; daoveur waor heer al sinds [[1978]] president vaan Noord-Jeme. Heer zaot dus al langer es Moebarak.
Op [[27 januari]] begóste in [[San'aa']] proteste mèt good 16.000 lui. Salih had begrepe tot heer concessies mós doen; heer belaofde ziech in 2013 neet obbenuits te kandidere en ziene zoon neet in 't zaol te zètte. Veur väöl demonstrante waor dat evels väöls te wieneg en in de weke die kaome bleve de massaproteste aonhawwe. Ouch in [[Aden]] en [[Ta'izz]], de twiede en daarde stad vaan 't land, kaome ze de straot op. In de regio oontstoont intösse de politieke wuns um Jeme neet in 'n chaotische rivvelutie te doen vervalle. Veur dat doel sjikde de Golfstaote bemiddelere nao Jeme, die e veurstèl veur de euverdrach vaan de mach sjetsde. Wie de president dat (miermie es eine kier) weigerde te teikene, trok d'n opstand sterk aon. Zoe verklaorde de mechtege [[sjeik]] [[Sadieq al-Ahmar]], veurmaan vaan de [[Hasjiede]], ziene steun aon d'n opstand. Op [[2 juni]] kaom 't tot 'ne maordaonslag op de president, dee dat euverleefde, meh ziech mós laote behandele in 'ne [[Saoedi-Arabië|Saoedischen]] hospitaol. Naodeen blaof heer eweg oet Jeme. Dit leide tot 'n patstèlling en 'n ind aon de dèkking in de internationaol media. De proteste hele evels aon. Vaanaof midde september escaleerde de touwstand weer: dewijl op 23 september de prsident weer trökkaom, sjoot 't regeringsleger miermie es eine kier op de demonstrante sjoot en begóste versjèllende soldaote te muite.<ref>[http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/09/20119201429637417.html Al Jazeera English - Yemeni toll rises after fresh Sanaa shelling]</ref><ref>[http://edition.cnn.com/2011/09/24/world/meast/yemen-unrest/index.html?hpt=hp_t2 CNN.com - Clashes, protests unfold in Yemen]</ref> Op [[21 oktober]] sjaarde ziech de [[VN-Veilegheidsraod]] in Resolutie 2014 unaniem achter 't plan vaan de Golfstaote, boemèt dees organisatie dus 't vertrèk vaan de president eisde.<ref>[http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/10/20111022101744709230.html Al Jazeera English - Fierce fighting erupts in Yemen's capital]</ref> Nao nog mie drök en bemiddeling gaof Salih dao op [[23 november]] indelek gehuur aon.<ref>[http://edition.cnn.com/2011/11/23/world/meast/yemen-unrest/index.html?hpt=hp_t1 CNN.com - Report: Yemeni president in Saudi Arabia to sign deal]</ref>
==Aander len in de Arabische wereld==
===Israël===
De economische en politieke situatie in [[Israël]] liet ziech neet mèt de umringende naoberlen vergelieke; 't land steit te book es 'oonvolkoume (''flawed'') democratie', miermie es vaan Arabische len weurt gezag.<ref name=economist/> Toch had de bevolking rei tot oonvrei, door de hoeg, en ummer hoeger, kóste die de hoesvesting mètbrach: veur lui mèt modaol inkoumes waore apparteminte neet te betaole. De regering gief e vermaoge oet aon defensie en veilegheid, tege terreur- en oorlogsdreiging; zoeväöl tot 't aon de welvaortsstaot raak. In 't bezunder de rechse regering vaan [[Benjamin Netanyahu]] is doel vaan protes. De demonstraties, die dao op [[14 juli]] begóste, dege sommege dinke aon 't Arabisch Veurjaor, zeker wie in [[Tel Aviv]] kampeminte woorte oppgeslage (boete 'n verwiezing nao 't protes in Caïro waor dit ouch e demonstratie vaan dreigende daakloesheid). 't Protes culmineerde op [[3 september]] mèt de 'mieljoenemarsj', dee 460.000 demonstrante op de bein brach, boevaan 300.000 in Tel Aviv allein al.
===Iran===
[[Iran]] had in [[1979]] zelf 'n rivvelutie tege 't otoritair bewind vaan de [[sjah]]; dees rivvelutie zat 't huieg streng-religieus bewind in 't zaol. De [[Raod vaan Heujers|religieus machhöbbers]] spraoke um die rei aonvenkelek hunne steun oet veur de demonstraties in de Arabische wereld, mèt de hoop tot ouch dao [[islamisme|islamistische]] regimes zouwe koume.
Sinds jaore evels heers in dit land, veural oonder joongere, 'ne greujenden oonvrei euver dit zeker zoe otoritair bewind, wat de veurgoonde jaore al miermie es eine kier tot proteste had geleid. Daorum claimde ouch de oppositie de Arabische Lente, mèt expliciete eise tot 't aoftrejje vaan de regering. Op [[sociaol nètwerk]]e, die gaw tenao woorte geblokkeerd, reep me op tot 'n aontal demonstraties, te beginne op [[14 februari]]. Umtot Iran e repressief mediabeleid veurt wat te vergelieke is mèt dat vaan Syrië, is de situatie in 't land oonmeugelek good in te sjatte. Zeker is evels tot versjèllende demonstraties plaotsvoonte; ideeë euver 't aontal deilnummer loupe vaan doezende tot hoonderddoezende. Beote [[Teheran]] woorte proteste ouch in [[Isfahan]] gemeld. Ouch is spraok vaan demonstrante door etnische Arabiere in de stad [[Ahvaz]]. Dees gróp weurt in Iran traditioneel sterk gediscrimineerd, um de iewenaw animositeit die tösse Arabiere en Perze besteit. Polies en leger traoje mèt geweld tege de demonstrante op.
===Zwart Afrika===
|
