Versie op 19 mei 2014 09:31 bewirk Steinbach (Euverlèk \| biedrages) Bureaucrate, Administrators 44.558 bewerkingen Bij naoder inzien is 't Aajdhoegduits neet wezelek moderner es 't Aajdingels; 't heet ouch mie vörm. ← Gank nao de veurige diff		Versie op 24 aug 2016 22:19 bewirk óngedaon make PahlesBot (Euverlèk \| biedrages) Bots 11.464 bewerkingen K Robot: autematis teks vervange (-veraander +verander) Gank nao de volgende diff →
Tekslien 16: In 1066 weurt Ingeland nog ins oonder de voot geloupe, deeskier door de [[Normandië\|Normandischen]] [[hertog]] [[Wöllem de Vereuvereer]]. Umtot heer zien getrouwe mètnump en op belaankrieke poste zèt, verfrans de elite. 't Ingels deit zien leiende positie euver aion 't Aajdfrans, in 't [[Normandisch]] dialek. In de koumende decennia verdwijnt 't Aajdingels snel es sjrieftaol. Vaanaof d'n twelfden iew weurt 't aofgelos door 't [[Middelingels]]. De Middelingelse taol versjèlt hiemelsbreid vaan 't Aajdingels. Verbuiging en verveuging zien hendeg gereduceerd en de helder vocaole in oonbeklemtoende syllabe zien verdwene. Es me lèt op wat in aander Germaanse taole gebäört, daan is dat normaal; bezunder is evels tot dit zoe snel sjijnt te zien gebäörd. Mesjiens höbbe de invallende Noormanne en Normandiërs 'n rol gespäöld in de versumpeling vaan de taol ('n soort [[creooltaol\|creolisatie]]). Woersjijneleker is evels tot de Ingelse sjrieftaol vaanaof de negenden iew min of mie versteind raakde. De cultuurtaol vaan Wessex woort tot standaard (de zoegeneumde ''[[Winchester]] Standard'') en ~~veraanderinge~~veranderinge in 't gesproke Ingels woorte neet mie oetgesjreve. Pas wie 't Ingels zie prestiesj verloor, góng me weer de volkstaol opsjrieve. E werk wie de ''Petersborough Cronicle'' oondersteunt dit: deze kroniek oet d'n twelfden iew begint in 't Aajdingels meh geit wijerop euver op 'ne mingvörm tösse Aajd- en Middelingels. ==Verspreiing en dialekte== Tekslien 238: Ouch de syntaxis vaan 't Aajdingels liekent in wieneg op die vaan 't modern Ingels. Wel heet ze väöl gemein mèt aander Germaanse taole, of mèt aw taole wie 't [[Latien]]. In de middelperiode verloor d'n Ingelse zinsbouw de mieste typisch Germaanse trèkke; get boeveur me mesjiens d'n invlood vaan 't Frans verantwoordelek moot hawwe. Door de vörmeriekdom is de woordvolgorde vaan de taol rillatief vrij: me kin zinsdeile nevenein zètte die wieneg mètein te make höbbe zoonder de beteikenis te ~~veraandere~~verandere. Zelfs in proza kump dat veur. Me tröf beveurbeeld aon ''Hēr Cynewulf benam Sigebryht his rīces ond Westseaxna wiotan for unryhtum dǣdum, būton Hamtūnscīre (...)''. Woord veur woord steit dao: 'Hier - Cynewulf - benaom - Sigebryht - ziens - rieks - en - Wes-Saksische - raodslui - veur - oonrechveerdege - daode, - boete - [[Hampshire]]'. In feite steit ''Westseaxna wiotan'' evels in de nominatief; ze hure bij 't oonderwerp. De zin beteikent dus: 'Hier Cynewulf en zien raodslui benaome Sigebruht vaan zie riek op Hampshire nao, um wat 'r verkierd had gedoon.' [[Bijzin]]ne ~~veraandere~~verandere in 't Aajdingels vaan woordvolgorde, wie dat in 't Limbörgs ouch gebäört. Vraoge en oontkinninge make nog gei gebruuk vaan ''dōn'' es [[hölpwerkwoord]]. De zoegeneumde modaol werkwäörd kinne nog zelfstandeg optrejje (''ic wille to Londone''). ==Klaanklier en spelling== Tekslien 246: Versjèllende oontwikkelinge höbbe 't Aajdingels gemaak tot wat 't oetindelek waor. Oet 't [[Proto-Indogermaans]] oontwikkelde ziech iers 't [[Oergermaans]] (dees oontwikkeling blijf hei boete besjouwing, umtot ze neet in 't kader vaan dit artikel pas); tenao kaom d'n euvergaank nao [[Wes-Germaanse taole\|Oer-Wes-Germaans]], [[Ingweoons]] en tot slot Angelsaksisch. Twie kantteikeninge mote heibij weure gezat. Ierstens zien alle prototaole gereconstrueerd; de tössestappe zien plausibel (taolkundege zien 't oonderein miestens wel ins) meh noets gans zeker. Twiedens had 't Aajdingels dialekte. Wat hei steit, geit in de ierste plaots op veur 't dialek vaan Wessex. De gereconstrueerde tössetaole hadde woersjijnelek ouch vaanaof 't begin dialekte; 't is verkierd um te dinke tot 't oets ein uniform Oergermaans heet gegeve. Daobij is 't Aajdingels 'n hybride taol, mèt drei aander taole es bronne. Tösse 't Angels en 't Saksisch moot nog e groet versjèl höbbe gezete. Tösse 't Oergermaans en de vörming vaan 't Wes-Germaans zien de volgende ~~veraanderinge~~veranderinge opgetrejje. Iers mote bepaolde slotklaanke zien verdwene of verkort, wie de ''-a-'' in d'n oetgaank ''-az'' (''kuningaz'' 'keuning' > ''kuningz''; ''blindaz'' 'blind' > ''blindz''). De ''-z'' in de nominatief inkelvoud is dinkelek ouch vrij snel aofgevalle, entans bij substantieve (''kuning''). Door [[rotacisme]] ~~veraanderde~~veranderde de ''z'' (boe 'r neet verdwene waor) in 'n r (''hauzijan(ą)'' 'hure' > ''haurijan''). Tot slot woort ''-ðw-'' geassimileerd tot ''-ww-'' (''feðwōr'' 'veer' > ''fewwur''; dit woord tuint ouch reductie vaan de ''ō'', ieder in dezen alinea geneump). Dees ~~veraanderinge~~veranderinge gelle veur alle Wes-Germaanse taole, dus ouch veur 't Limbörgs, Nederlands en Duits; in beveurbeeld 't Gotisch zien de mieste ~~veraanderinge~~veranderinge neet trök te zien. Typisch Ingweoons is 't verlees vaan de ''-n-'' veur 'ne consonant (''fimf'' 'vijf' > ''fīf''; ''munþaz'' 'moond' > ''mūþ''). Ouch typerend veur dees grop is tot de diftonge ''ai'' en ''au'' in monoftonge ~~veraandere~~verandere. De ''ai'' weurt in 't Aajdingels evels 'nen ''ā'' (''bain'' 'bein' > ''bān''; ''ainaz'' 'ein' > ''ān''), dewijl dat in 't Fries en Saksisch 'n ''ē'' weurt. 'n Innovatie gedeild mèt 't Fries, meh neet mèt 't Saksisch, is de Anglo-Friese verheldering. Heidoor ~~veraandere~~verandere väöl aw a-klaanke (zoewel korte es lange) in ''æ''. Tot slot [[breking\|brik]] 't Aajdingels de ''e'' in ''eo''. Umtot de väöl veurkoumenden diftong ''iu'' verlieg weurt, geit dee ouch es ''eo'' klinke (en dus samevalle mèt de aw ''e''). ===Klaankinventair===

Aajdingels: Versjèl tösje versies