Sjelde: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Tekslien 1:
{{Dialek|Heëlesj}}
[[Plaetje:Schelde Relief (de).png|thumb|
==Gesjichde==
===Geomorfologische gesjichde===
[[Plaetje:Schelde Liefkenshoek.JPG|thumb|D'r Sjelde bei de Antwerpse haves.]]▼
[[Plaetje:Schelde Liefkenshoek.JPG|thumb|De Sjelde bei Fort Liefkenshoek, mit links de kuëltoeres van kerncentrale Doel en rechs de ''North Sea Container Terminal'']]
▲[[Plaetje:
De '
===Gesjichde i keltureel ópzich===
De Sjelde woar al i de [[Romeine|
▲De Sjelde woar al i de [[Romeine|Romiense tied]] al bekank en gebroek as hankelsroute tusje Gallië (Frankriek) en de kössjtreker die bewuënd woare durch [[Ingveone|Ingevone]]. Wiechtig woar d'r tempel gewieëd aa de Romiense godin Nehalennia óp 't eilank [[Walcheren]] aa de monding i d'r Noardzieë. Óch kunt me per sjip ''Brittannia'' berieke. De uëverlieveringe noa passeerde dit va'naaf de vaargeul d'r Roompot, dat e verbasjtering mót zing va ''Portus Romanus'', litterlig: Romiense have.
Óch i d'r [[Twiede Wereldoorlog|Twieëde Weltkreeg]] woar de Sjelde va sjtrategisch belang, en gaf 't heftige gevechte um 't eilank Walchere en de sjtad Antwerpe. Antwerpe woar va ikkenomisch belang vaweënge de haves en Zieëlank mieë sjtrategisch. Dewiel Antwerpe al bevrieëd woar, woar Zieëlank nag i Dütsje heng. Um 'n zeëkere durchvaart te realisere vuur geallieerde sjeper, mós 't ganse estuarium woeëde igenoame. Aavalle gaf 't va drei ziej, meh de zjwieërste aavalle woeëde georganiseerd vanoet Antwerpe, oeë oet getrach woeëd Zieëlank binne te trekke.
▲Va'naaf 260 noa Christus koame de invalle va de Germaansje sjtam de [[Franke]], deë zuudoeëstelig va'noet 't hütse Pruus aa koame zètte. Ze woare óp g'ne Sjelde beruch um dön piraterie teënge Romiense sjipper. Neet lang d'r noa vastigden zeë zich i 't Sjeldegebeed. Wieër gebroekde i de [[negende iew|neëgende ieëw]] de [[Vikinge]] de Sjelde as insjteekroute. Ze woare gevreës, meh 't góf óch handel mit de lokale Franke en Ingevoonse sjtamme aa d'r kös. Noa de val en de ópdelinge va 't [[Karolinge|Karolingsje Riek]] va de Franke, woeëd in 843 en 872 't lank ópgedeeld i inne Wes-Frankisje Riek (Frankriek) en inne Oeës-Frankisje Riek ('t Duutsje Riek). 't Oeëstelige Duutsje riek woar 't [[Heilig Roeams Riek|Hillig Roeëmse Riek]] en de grénsj tusje de twieë rieke blieëf bis 1528 zoeë besjtoa. D'r Sjelde woar noe sjteets wiechtiger aa 't weëde, en mitnaam de Vloamsje sjteëj en Antwerpe profetieëde va de handel. Sjpieër ginke óch de Zieëwse sjteëj zich ikkenomisj óntwikkele. De [[Val van Antwerpe|Val va Antwerpe]] i d'r [[Tachtigjaorige Krieg|Tachentigjoarige Krieëg]] in 1585 woar sjlech vuur de ikkenomisje óntwikkeling rónk d'r Sjelde, zeëker toen de Sjelde woeëd aafgesjlóte de [[watergeuze]], milities die zich verzatte teënge de Sjpaanse tróppe ónger de [[Hertog van Alva|Hertog va Alva]], aagesjtuëd durch [[Fillips II]].
▲In ricenter tiede is Antwerpe nag sjteets in va de wiechtigsjte haves i d'r weëlt en is 't inne geduchte konkurrent vuur de [[Rotterdam]]se have.
't Debiet va
▲==Verluëp en kinmarke va d'r Sjelde==
▲D'r Sjelde óntsjprink i de Franzuësisje gemingde Gouy óp inne hoeëgte va 97 meter boave zieësjpieëgel en hauw inne 350 kilometer lange luëp en dan vuurnamelig i 't Belsj. 't Water va d'r Sjelde sjtruimt noe alling nag via d'r óngesjte estuariumtak d'r Westersjelde. De verbinding tusje d'r Oeëstersjelde en d'r Westersjelde verzangke i de [[zevetiende iew|zeëvetieënde ieëw]]. I 1867 woeëd dees verbinding gans aafgesjlete mit 't [[Kreekrakdam]], dat óch geboewd woar vuur de verbeëtering va de Zieëwse infrastructuur.
▲'t Debiet va d'r Sjelde is rilletief lieëg, zoeën: 104 m³/s (vergeliek d'r Rien: 2.200 m³/s) en zing sjtruimgebeed is 21.860 km², oeë-mit d'r reveer ungeveër ing óppervlaak besjlieët va 2/3 Belsj. Zing sjtruimgebeed sjtrèkt zich va 't Vloamsje [[Westhoek]], gans i 't weste, tót aa de Belsje sjtad [[Tóngere]] neet wied va [[Mestreech|Masjtrich]]. D'r Sjelde is 'ne typisje [[regereveer]], deë aafhankelig is va de nieësjlaag dat vilt i 't sjtruimgebeed en weëd vervuëd durch de Sjelde zèlf en zing ziejrevere. <ref>https://nl.wikipedia.org/wiki/Schelde_(rivier)</ref>
===Ziejrevere===
▲Wiechtige ziejrevere va d'r Sjelde i 't ganse sjtruimgebeed zint:
*[[Schijn]]
*[[Rupel]]
Regel 47 ⟶ 44:
*[[Selle]]
*[[Senseé]]
*[[Erclin]]
===
==Galerie==
▲Uëver de Westersjelde kint me mit zieësjeper vare (3.200-18.000 ton), en óch wieër bis aa de dokke bei Antwerpe. Dees vaarroutes is in va de drökste i d'r weëlt. Halverweëg Vlissinge-Antwerpe, bei [[Terneuze]] ligk de ingang va 't [[kanaal van Gent nao Terneuze|Kanaal va Gent noa Terneuze]], oeë me óch mit zieësjeper bevare kan. Va'naaf Antwerpe kunt me vare óp 't [[Sjelde-Rienkanaal]] i de richting va Rotterdam. Wieër óp d'r Sjelde tusje Antwerpe en Gent, kinne alling kleiner sjeper vare mit de [[Sjeepsklasse IV]] (1.000-1.500 ton), meh mit [[Sjeepsklasse V|klasse V]] (1.500-6.000) kint me Frankriek berieke. Va'naaf hei kint me mit kleiner sjeper de Franzuësisje kanale bevare, óf richting [[Charleroi]] vare, oeë me i d'r Moas terechkumt. <ref>http://www.binnenvaart.be/nl/waterwegen/kaarten/index.html</ref>
<gallery>
Plaetje:Scheldebron.jpg|De Sjeldebron te Guoy
Plaetje:Bl%C3%A9haries_-_Escaut_1.jpg|De Sjelde bei 't Henegouwse [[Bléharies]], zjuus op 't Belsj
Plaetje:Escaut_Ruien.jpg|De Sjelde bei [[Ruien]] i Oeës-Vlaandere
Plaetje:Schelde_Antwerpen.jpg|De Sjtad Antwerpe, gezieë vanaaf de Sjelde
Plaetje:River_Scheldt_in_Antwerp_at_sunset.jpg|Avendsjemer op de Sjelde t'n noarde van Antwerpe
Plaetje:Schelde Liefkenshoek.JPG|De Sjelde bei Fort Liefkenshoek, mit links de kuëltoeres van kerncentrale Doel en rechs de ''North Sea Container Terminal''
</gallery>
==
''Dit attikel baseert zich op 't corresponderend Nederlandssjproakig attikel, en waal in [https://nl.wikipedia.org/wiki/Schelde_(rivier) dees versie].''
===Referenties===
<references/>
[[Kategorie: revere]]
|