Paranormaal: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Stephan 0796 (Euverlèk | biedrages)
KGeen bewerkingssamenvatting
Stephan 0796 (Euverlèk | biedrages)
KGeen bewerkingssamenvatting
Tekslien 1:
{{Dialek|Heëlesj}}
[[Plaetje:Valopallo hautausmaalla.jpg|thumb|E leechbölleke bei e graafgraf.]]
't Begrip '''paranormaal''' deedis óp'n aaduuding vuur boetezintoegelige versjienseleversjinsele of vermoages, deëdie neet wetesjappelig en of objectief verklieëd kinne weëde. MieëstesÓch kinneweëde de versjienseleversjinsele óch weëde aagedeedóaangeduud mit ''boetezintoegelig'', weil zezie neet mit de fysieke zintoeger weëde ópgemerkopgemerk, indeenwen zoeën versjiensel durch ieëmes weëd ópgemirkopgemirk. 't Woad ''paranormaal'' sjteet vuur ''vuurbei 't normaal'', oeë de't lesteletste woad synoniem sjteet vuur ''fysiek''. I de wetesjap sjteet me gewuënliggewoeënlig (get) sjkeptisjsjkeptisch teëngeuëver dees versjienseleversjinsele, allewielallewaal 't de lesteletste decennia serieuzer weëd benaderd.
 
De wetesjap die paranormaleóngerzeuk doot noa versjienselede óngerzeuktversjinsele, meh óch noageet ófof d'r minsj 't paranormale kin ópvangeopvange, neumtnumt me de [[parapsychologie]]. Durch sjkeptici weëd 't óch as [[pseudowetesjap]] gezieë.
 
==Soarte paranormale versjiensele==
 
===Weëzes===
Bekank zint verhale uëver [[geis]]versjieninge of [[demoon|demone]]. Meh doa neëvedeneëve weëd i vöal literetuur en monkelinge uëverlevering gesjproake uëver vreëme deerlige weëzes wieëwie [[weerwólf|weerwuif]], [[kryptide]] wieëwie ded'r [[Mónster va Loch Ness]] en [[helhónd|hellehónkerhellehóng]]. Óch guëf 't [[Elementaal|elementale]] wieëwie [[trol]]le, [[elf]]e, [[fee]]ë en [[kobolt|kobolde]]. I jieëker keltuur guëf 't zölke weëzes en vergelikbaarvergeligbaar verhaler doa-uëver. WieëWie me hei demone kint, kint me i de islamitisje weëlt [[dzjinn]]s, deë (hauf-)demonisj kinne zing. VergeliekbaarVergeligbaar zint de [[Oni]] oet Japan.
 
====Geister====
{{Hoofartikel|Geis}}
Inne beizungerebeizunger bekanke gróp binne de paranormale versjinsele zint geister, deë bekans 't mieësmieëtst vuurkoame i verhale uëver paranormale óngerwirpe. IIn 't traditioneel geleuf zint geister de neet-fysieke lichamelichamer va gesjtórvenengesjtórve lüj. I de westerse keltuur zint geister óftdök doalenke gesjtórvenendolenden, deë geë rös hauw, weil zie plotseling doeëd gónkegange ófof get nag mótte aafrónke. DitDees invölling van dat geleuf i geister is óntsjtangeóntsjtónge noa de ópkomsopkoms vavan 't [[christedómchristedom]], oeë dees geister weëde gezieë as doalenkdolende iin 't [[vagevuur|vageveur]], i plaatsj va d'r [[hemel]]. I de mieër [[animisme|animistisje]] kelture weëde geister ópop eëd as normaal besjawt. ÓftDök guëf 't óch ceremonie'sceremonies um deëdie geister te verereverieëre, weil zie weëde gezieë as gesjtórvenegesjtuurve vuurawwesj. Get vergelikbaarsvergeligbaasj kent me i de Sjinese vuurawwesjvereringvuurawwesjverieëring, die allewielevvel mieërmieë is gebeseërd ópop [[boeddhisme|boeddhistisjeboeddhistische]], ófof iin 't beizunger Sjinese filosofisjefilosofische richtinge, wieëwie 't [[taoïsme]].
 
IIn 't traditoneel Westerse beigeleuf kint me boavedeenwieër goojgoje en sjlechtesjleëte geister, oeë- va beivuurbild inne [[poltergeis]]t gevreësinne gevreësde soart weëdis. Óch zuutweëde me dat geister óftdök versjillend weëdeversjillig ópgemirkopgemirk. Zoeë guëf 't geisversjieninge, oeë i de gansegesjtuurvene fysiekezich manifestatiegans vamanifesteert de(dös gesjtórvene't ganse bild is te zieë), ófof sjlechs deels. Sómwieles weëde [[orb]]s (energieböllekes) gezieë as geisversjieninggeisversjining, al dan neet mit e gezich doa- in. Sómwieles manifestere geister, zungeroane dat zie gezieë kannekinne weëde, ófof manifestere zie as ''zoeëgenaamde misbank (zoeëwie de [[misvildwitte wief|witte wiever]]'') of zoeëgeneumdeas [[vortex]] (energiesjtrang).
Inne beizungere gróp zint geister, deë bekans 't mieës vuurkoame i verhale uëver paranormale óngerwirpe. I 't traditioneel geleuf zint geister de neet-fysieke lichame va gesjtórvenen. I de westerse keltuur zint geister óft doalenke gesjtórvenen, deë geë rös hauw, weil zie plotseling doeëd gónke óf get nag mótte aafrónke. Dit is óntsjtange noa de ópkoms va 't [[christedóm]], oeë dees geister weëde gezieë as doalenk i 't [[vagevuur|vageveur]], i plaatsj va d'r [[hemel]]. I de mieër [[animisme|animistisje]] kelture weëde geister óp eëd as normaal besjawt. Óft guëf 't óch ceremonie's um deë geister te verere, weil zie weëde gezieë as gesjtórvene vuurawwesj. Get vergelikbaars kent me i de Sjinese vuurawwesjverering, die allewiel mieër is gebeseërd óp [[boeddhisme|boeddhistisje]] óf i 't beizunger Sjinese filosofisje richtinge, wieë 't [[taoïsme]].
 
===Anger versjienseleversjinsele===
I 't traditoneel Westerse beigeleuf kint me boavedeen gooj en sjlechte geister, oeë-va beivuurbild inne [[poltergeis]]t gevreës weëd. Óch zuut me dat geister óft versjillend weëde ópgemirk. Zoeë guëf 't geisversjieninge i de ganse fysieke manifestatie va de gesjtórvene, óf sjlechs deels. Sómwieles weëde [[orb]]s (energieböllekes) gezieë as geisversjiening, al dan neet mit e gezich doa-in. Sómwieles manifestere geister, zunger dat zie gezieë kanne weëde, óf manifestere zie as ''[[misvild]]'' of zoeëgeneumde [[vortex]] (energiesjtrang).
't Guëf nag anger paranormaal versjienseleversjinsele deëdie neet (drèk) te deudoon hauwhant mit (eëdgebónge) weëzes, meh mit fenomene wieë [[graancirkel]]s, [[ufo|ufo's]]s, [[leylien]]er, leechböllekes, vreëme geloeder en [[Boete-aerds laeve|boete-eëds leëve]].
 
==Rituele en paranormale gaves ==
===Anger versjiensele===
 
't Guëf nag anger paranormaal versjiensele deë neet (drèk) te deu hauw mit weëzes meh mit fenomene wieë [[graancirkel]]s, [[ufo|ufo's]], [[leylien]]er, leechböllekes, vreëme geloeder en [[Boete-aerds laeve|boete-eëds leëve]].
 
== Paranormaal gaves ==
[[Plaetje:Flickr - …trialsanderrors - Kellar, Levitation 2, magician poster, ca. 1894.jpg|thumb|235x235px|Levitatie]]
De lesteletste joare guëf 't inneing tendens va tównimenketouwneëmende interesse vuur paranormale óngerwirpe, oeë- ónger te han va gaves. Vöaral i de media is aadach vuur [[medium]]s, deëdie noazaan egemit zaggeuëverliejene mitte uëvergegenge kannekinne communicere. Mit bepaalde sjpelle en rituele, kint me wieër óch ''[[seance]]s'' hawwehote, wieë mit d'r bekanke [[ouijabórd|ouija-toafeltafel]]. Dit weëd óftdök waal gezieë as ing geverlige beëzigheed, weil vöal juug dit soart experimente oetveure en doanoa i perbleme rake ófof zawwekinne rake durch lieëger weëzesentitete, wieë demoner, deëdie minsje kannekinne [[bezaetenheid|bezatte]]. Mit seances kint me besjeier va g'ne ziej óntvankeóntvange, allewielallewaal 't waal as risicovólrisicovol weëd gezieë. Mit ''[[channeling]]'' zuug de medium zèlf kontak mit ónsjtóffelige weëzes (mieësmieëtst geister), oeë- bei de medium deentdan tiedëelig functioneert as litterlige boodsjapper vavan ge't doeëderiekdoeëjeriek. Anger gaves zint zoeëgetbeivuurbild as[[healing heling(alternatieve geneesköns)|healing]], oeë- bei ded'r medium óftdök [[sjamaan|sjamanisjesjamanische]] egesjappe weëdrituele tówgereëkendoetvuët. De heling verluëp via ceremonieë enhealing weëd óch aagedeedaageduud mit [[alternatieve gezóndsheidszörg|alternatieve gezungheedszörggeneeswies]] meh weëd óchdurch geassocieerdsjkeptici mitóch óplichteriedök durch dejieënigegeassocieerd mit ing sjkeptisje hawwing teënge-uëver paranormale gaves en 't fenomeen paranormaal i 't algemeëoplichting.
 
IIn invawwigereevawwig ópzichopzich weëde paranormale gaves óch geassocieerd mit 't kannekinne zeenzieë va geister ófof anger't paranormalehan weëzes, óf hat te deu mit de nieëgste boevezintugelige egesjappe (korresponderend mit deva fysiekesjpeciale zintoeger)vermoages:
 
*Hilderveule
Regel 34 ⟶ 31:
*Hilderwete
 
ÓftDök weëd 't hauwhan va dees egesjappe geassocieerd mit 't kannekinne communicere ófof zeenzieëva va ónsjtóffeligeónsjtoffelige weëzes. Óch psychisjepsychische kraaftekrachte, wieëwie magie, [[telepathie]] en [[telekinese]], weëde gezieë as paranormaal'n paranormale vermoagebegaafheed. Sómmige minsje zage [[astraal reis|astrale riezer]] mit te make (ónsjtóffelig rieze), te kannekinne vuursjpallevuursjpelle ófof [[levitatie]] mit te make.
[[Plaetje:Ext trifield3axisuhsmeter.jpg|thumb|199x199px|'ne EMF-meter]]
 
==Paranormaal óngerzeuk==
Al aaaan 't eng va de [[negetiende iew|neëgetieënde ieëw]] woeëde paranormale versjienseleversjinsele en 't bewies doa vuurdevuur óngerzochóngerzuch. IIn 't wetesjappelig óngerrich woar d'r Britse psycholoog [[William McDougall]] iin 1927 d'r ieësjte prominente docent deë gepleit hat vuur ing academisjeacademische richting vuur de parapsychologie ópop de [[Universiteit van Duke|Universiteet universiteetva Duke]], oeë heë i dat joar góng docere. MieëstesMieëtstes weëde i zing experimente aadach gehawwegegeëve vuuraa de vroag ófof 't e leëve noa de doeëd guëf (en indeenwen joaja: ófof doamitdemit ded'r geis as óngerdeel va d'r minsj óch besjteet.). ÓpOp de [[DukeUniversiteet Universiteit|Dukeva universiteet]]Duke koamkam McDougall i kontak mit d'r bioloog [[J.B. Rhine]], oeë heë ingóng ópop 't vuursjtel va d'r bioloog um same te wirke mit dönzing experiment uëver mediums en telepathie. Konkreet hilt 't experiment i dat de vermeudelige medium de kieërte ófdie de fósjer i zinge heng hoot of 't aatal tippels óp inne dobbelsjteë (zungeroane gebroek va kansbereëkening) mós góng raje ópop basis va dönzinge paranormale gaves. Hei- mit woeëd geperbeerd bewies te vinkevinge vuur 't besjtoa va boetezintoegelige waarnimmingwaarneëming. 't Experiment woeëd sjtarksjterk bekriteseerdbekritiseerd, vaweënge ó.a. de vöalewieveelheed fuite i de procedure vavan 't óngerzeuk, meh neettemin woeëd de monografie ónger d'r titel ''Extrasensory Perception'' iin 1934 vastgelagvastgeleg en gepubliceerd durch de ''Society for Psychical Research'' i g'n Amerikaansje sjtad [[Boston]].
 
Óch hütse daagshüts weëde paronormale versjienseleversjinsele óngerzoch ópop universitete,. en deDe universitete [[universiteitUniversiteit van Freiburg|Freiburg]] en [[universiteitUniversiteit van Edinburgh|Edingburgh]] hanhant parapsychologie as academisjeacademische richting. De mieëstemieëtste óngerzeuke weëde allewielevvel oetgeveurdoetgeveuëd durch zèfsjtengigezèlfsjtengige (amateur) óngerzeukesjfósjesj ófof kleineklinge óngerzeukgróppeteams. De mieëstemieëtste óngerzeuksobjekte zint de zoeëgeneumde [[sjpoekplaats|sjpeukplakkersjpoekplaatsje]], wie hoezer, krankehoezer, kesjötter, plaatsj oeë krieëgshengelinge hant plaatsgevónge ófof e kirkhóf. <!--Efkes kieëke of ich doa uëver nag e paar brónne kin vinge.-->
Al aa 't eng va de [[negetiende iew|neëgetieënde ieëw]] woeëde paranormale versjiensele en 't bewies doa vuur óngerzoch. I 't wetesjappelig óngerrich woar d'r Britse psycholoog [[William McDougall]] i 1927 d'r ieësjte prominente docent deë gepleit hat vuur ing academisje richting vuur de parapsychologie óp de Duke universiteet oeë heë i dat joar góng docere. Mieëstes weëde i zing experimente aadach gehawwe vuur de vroag óf 't e leëve noa de doeëd guëf (en indeen joa: óf doamit de geis óch besjteet.) Óp de [[Duke Universiteit|Duke universiteet]] koam McDougall i kontak mit d'r bioloog [[J.B. Rhine]] oeë heë ingóng óp 't vuursjtel va d'r bioloog um same te wirke mit dön experiment uëver mediums en telepathie. Konkreet hilt 't experiment i dat de vermeudelige medium kieërte óf 't aatal tippels óp inne dobbelsjteë (zunger gebroek va kansbereëkening) mós góng raje óp basis va dön paranormale gaves. Hei-mit woeëd geperbeerd bewies te vinke vuur 't besjtoa va boetezintoegelige waarnimming. 't Experiment woeëd sjtark bekriteseerd vaweënge de vöale fuite i de procedure va 't óngerzeuk, meh neettemin woeëd de monografie ónger d'r titel ''Extrasensory Perception'' i 1934 vastgelag en gepubliceerd durch de ''Society for Psychical Research'' i g'n Amerikaansje sjtad [[Boston]].
 
===TechnisjTechnisch apparatuur===
Óch hütse daags weëde paronormale versjiensele óngerzoch óp universitete, en de universitete [[universiteit van Freiburg|Freiburg]] en [[universiteit van Edinburgh|Edingburgh]] han parapsychologie as academisje richting. De mieëste óngerzeuke weëde allewiel oetgeveurd durch zèfsjtengige (amateur) óngerzeukesj óf kleine óngerzeukgróppe. De mieëste óngerzeuksobjekte zint de zoeëgeneumde [[sjpoekplaats|sjpeukplakker]] wie hoezer, krankehoezer, kesjötter, plaatsj oeë krieëgshengelinge hant plaatsgevónge óf e kirkhóf.
Anger óngerzeuk vink óch plaatsj middels 't ópvankeopvange va geloedgeloeder of sjtumme va ónsjtóffeligeuëverleje weëzeslüj, oeë- bei doadan va weëd oetgegoaoetgegange dat beivuurbild sjtimmesjtumme ófof anger soartgelieke geloedegeloeder va geister vuur de gewuënegewoeëne minsjelige ooroer bekans neet te huëre is. Va'naafVanaaf de vreuge [[twintigste iew|twintigste ieëw]] makde me gebroek van [[bandjrecorder|bankrecordesjbandrecordesj]]. Hei- va woeëd aagenoameaagenume, dat dees apparatuur anger frekwensies kinne opnumme die neet huërbaar zint vuur 't oor, kannezoeëdat ópneëme,de zoeëdatsjtumme 'tva de entiteite huërbaar zint noa get filtere ófof 't verlaanksameverlangzame va de sjnelheed va de ópname de sjtimme va entiteit(e) huërbaar zintopname. Óch weëde energieë va uëvergegangeuëverlejene durch óngerzeukesj geliek gesjtildgesjteld aa elektromagnetisjeelektromagnetische energie. Um paranormale aktiviteet te mieëse, weëde dan de [[EMF-meter]]s gebroek, oeë- bei hoeëge elektromagnetisjeelektromagnetische sjpanning geliek weëd gesjtildsjteet aa hoeëger paranormale aktiviteet.
 
===Technisj apparatuur===
 
Anger óngerzeuk vink óch plaatsj middels 't ópvanke va geloed va ónsjtóffelige weëzes, oeë-bei doa va weëd oetgegoa dat beivuurbild sjtimme óf anger soartgelieke geloede va geister vuur de gewuëne minsjelige oor bekans neet te huëre is. Va'naaf de vreuge [[twintigste iew|twintigste ieëw]] makde me gebroek van [[bandjrecorder|bankrecordesj]]. Hei-va woeëd aagenoame, dat dees apparatuur anger frekwensies die neet huërbaar zint vuur 't oor, kanne ópneëme, zoeëdat 't noa get filtere óf verlaanksame va de sjnelheed va de ópname de sjtimme va entiteit(e) huërbaar zint. Óch weëde energieë va uëvergegange durch óngerzeukesj geliek gesjtild aa elektromagnetisje energie. Um paranormale aktiviteet te mieëse, weëde dan de [[EMF-meter]]s gebroek, oeë-bei hoeëge elektromagnetisje sjpanning geliek weëd gesjtild aa hoeëger paranormale aktiviteet.
 
==Kritiek==
Sjkeptici geëve aa dat d'r noeëts hardehad, wetesjappeligewetesjappelig feitebewieës zintis gevónkegevónge vuur 't besjtoa va paranormale fenomene. De sjtandaardverklieëringwetesjappelige neuropsychologische verklieëring vuur 't zeenzieë va paranormale versjiensele i de wetesjap is 't idee dat me ini 'ne waan verkieërd ófof dat de paranormale versjienseleversjinsele aafsjpieëgelinge zint va de psyche. Anger óngerzeuke tuëndentoeënden aa dat 't ing korrelasiecorrelatie guëf tusje geleuf i paranormale fenomene en [[waanidee]]ë, sjlechsjleët óngerrich ófof allich inge lieëg [[intelligentie|IQ]]. Óch is magisjmagisch en esoterisjesoterisch dinke typisjtypisch vuur minsje mit beivuurbild [[sjizofrenie]]. Zieër ricent weëde paranormale fenomene en gaves serieuzer genömegenume en geleuf 'n greujende gróp hei in, oeë durch de correlaties tusje dit geleuf en dergelige sjtoornisse óch zieër relatief zint.
 
Sjkeptici geëve aa dat d'r noeëts harde, wetesjappelige feite zint gevónke vuur 't besjtoa va paranormale fenomene. De sjtandaardverklieëring vuur 't zeen va paranormale versjiensele i de wetesjap is 't idee dat me in 'ne waan verkieërd óf dat de paranormale versjiensele aafsjpieëgelinge zint va de psyche. Anger óngerzeuke tuënden ing korrelasie tusje geleuf i paranormale fenomene en [[waanidee]]ë, sjlech óngerrich óf allich ing lieëg [[intelligentie|IQ]]. Óch is magisj en esoterisj dinke typisj vuur minsje mit beivuurbild [[sjizofrenie]]. Zieër ricent weëde paranormale fenomene en gaves serieuzer genöme.
 
==Zuuch óch==
 
*[[Esoterie]]
*[[Magie]]
 
==ReferentieBrón==
''Corresponderend attikel op de [https://nl.wikipedia.org/wiki/Paranormaal Hollendsje] https://en.wikipedia.org/wiki/Paranormal en de Ingelsje Wikipedia]''
 
===Nuët===
* Korresponderend attikel op de Hollesje en de Ingelsje Wikipedia:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Paranormaal
https://en.wikipedia.org/wiki/Paranormal
* Cavendish, R. (1975). Elseviers encyclopedie van het occultisme en de parapsychologie. Amsterdam: Elsevier Nederland B.V.
 
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Paranormaal"