Rippubliek vaan de Zeve Vereinegde Nederlen: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→Gestiedeg verval (1674-1747): Get aander es oersprunkelek de bedoeling waor toch ingevöld... |
Historie veerdeg, {wio} weg. Iech wèl nog wel get mie pleetsjes en bronne inveuge. |
||
Tekslien 55:
===Vereineg oonder eine prins (1747-1795)===
Vaan de groete planne die Wöllem mèt de Rippubliek had kaom neet väöl in hoes: heer storf al in [[1750]] en woort opgevolg door zie twiejaoreg zäönsje [[Wöllem V vaan Oranje|Wöllem V]]. Zien mojer [[Anna vaan Hannover]] woort rezjèntes; wie zij in [[1759]] ouch storf, woort [[Lowie Ernst vaan Brunswiek-Wolfenbüttel]] dat. Van Brunswiek, bijgenaomp d'n 'dikken hertog', heel ziene groeten invlood wie Wöllem achtien woort. De nuie prins misde 't inziech vaan ziene pa en d'n hertog maakde ziech neet geleef bij 't volk en zeker neet bij de regente. Gans lesteg woort de situatie roond d'n [[Amerikaanse Vrijheidsoorlog]]; de Rippubliek waor al 'nen iew boondgenoet vaan Ingeland (intösse [[Groet-Brittannië]]) meh um zoewel economische (smokkel) es ideologische rejes steunde e groet deil vaan de Rippubliek de Amerikane. De regente dwonge de prins tot 'n pro-Amerikaanse politiek, wat in [[1780]] tot de [[Veerden Ingelsen Oorlog]] leide. Nederland verloor dee.
Oonvrei euver de koers vaan de prins wèkde anti-prinseleke, [[democratie|democratische]] sentiminte op, die oonder invlood vaan de [[Verleechting]] 't land in waore gekoume. Dees partij neumde ziech de [[patriotte]]. De patriottebeweging kaom nao d'n Ingelsen Oorlog tot 'n oetbarsting. Euveral kaome volksopstande mèt particulier legerkes. Vaan [[1785]] en [[1787]] hele patriotte ouch 't bestuur vaan Holland en Utrech in han, boe de prins es aofgezat gol. Wie prinsès [[Willemien vaan Pruses]], vrouw vaan Wöllem, dees len in wouw reize, woort ze bij [[Goejanverwellesluis]] ([[Hekendorp]]) tegegehawwe. Hei-op reep ze de hölp vaan häör broor [[Wöllem vaan Pruses]] in, dee 't prinselek gezag herstèlde. Mèt Ingeland en Pruses woort in [[1788]] de [[Ak vaan Garantie]] geslote.
't Ind vaan de Rippubliek kaom wie ze in oorlog kaom mèt de nui [[Franse Rippubliek]]. Dit land verklaore in [[1793]] d'n oorlog aon de Nederlen, meh kós daobij allein de Oosteriekse Nederlen pakke. In jannewarie [[1795]] lökden 't evels wel: de Franse versloge 't Nederlands leger en de prins vlöchde nao Ingeland.
===Epiloog: de Fransen tied (nao 1795)===
De Nederlen woorte noe umgedoup in de [[Bataafse Rippubliek]], wat feitelek 'ne Franse vazalstaot waor. Zoe mós Nederland diverse belastinge betaole um 't Frans leger te veuje. In 't begin leet me zoe väöl meugelek bij 't awwe: al-evel woort d'n adel aofgesjaf, meh de bestuurseinhede bleve bestoon, zjus wie de Staote-Generaol. Ouch hele de diverse geweste, noe 'departeminte' geneump, hun aw zelfstendegheid. Staots-Braobant (noe Bataafs Braobant) woort e volweerdeg gewes; Ziews-Vlaondere en de bezittinge in 't huieg Limbörg mós de Rippubliek evels aon Fraankriek geve.
In [[1798]], te midde vaan groete politieken oonras, woort de Bataafse Rippubliek tot 'nen unitaire staot umgevörmp, mèt ach compleet nui departeminte (die allein lokaal bevoogheid hadde). Nao blievenden oonras woort dit in [[1801]] weer trökgedrejd. In [[1805]] besloot me 'ne raodspensionair aon te stèlle, zoetot de Nederlen weer e staotshoof hadde. 't Jaor dao-op stèlde [[Napoleon]] (intösse keizer vaan Fraankriek) zie broor [[Lowie Napoleon]] aon es keuning vaan 't nuigevörmp [[Keuninkriek Holland]] (tot slot in [[1810]] opgeluf en bij Fraankriek geveug).
De oontmanteling vaan de Rippubliek had blievende gevolgde. Wie 't land in [[1813]] zien vrijheid trökkreeg, bleef 't unitair, en 't stadhawwersjap woort neet herstèld. In 1815 woort prins [[Wöllem I vaan de Nederlen|Wöllem VI]] zelfs keuning. Wel kierde neve de Oranjes ouch de Staote-Generaol trök, evels in compleet veraanderde vörm.
==Groondgebeed==
Regel 206 ⟶ 216:
==Bronne==
<references/>
[[Categorie:Historische len]]
| |||