Rippubliek vaan de Zeve Vereinegde Nederlen: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→Meziek: Hei daan ouch mer... |
→Gestiedeg verval (1674-1747): Get aander es oersprunkelek de bedoeling waor toch ingevöld... |
||
Tekslien 46:
Naotot de Franse successe minder woorte en de boondgenoete vrei slote mèt de Rippubliek, kaom laankzaamaon 'ne status quo tot stand. Bij de [[Vrei vaan Nimwege]] in [[1678]] annexeerde Fraankriek allein 't zuie vaan Vlaondere, e gebeed wat sindsdeen es [[Frans-Vlaondere]] bekind steit.
===
Mèt Wöllem III had de Rippubliek weer 'ne sterken aonveurder gekrege. Belaankriekste doel vaan ziene politiek waor 't in toum hawwe vaan Fraankriek, veur welk doel heer diverse boondgenoetsjappe zouw slete. In [[1688]] trojden 'r [[Mary Stuart]] en woort heer ouch keuning vaan [[Ingeland]], [[Sjotland]] en [[Ierland]]. Al datzelfde jaor raakde de Rippubliek betrokke bij de [[Negejaoregen Oorlog]], boebij de Franse expansie tot stèlstand woort gebrach. Dezen oorlog indegde in [[1697]] mèt de Vrei vaan [[Rijswijk]].
In [[1702]] storf Wöllem zoonder naogeslag. Holland, Zieland, Utrech, Gelderland en Euverijssel stèlde geine nuie stadhawwer aon; heimèt begint 't [[Twiede Stadhawwerloes Tiedperk]]. De politiek vaan Wöllem woort evels door de regente wijergezat, en datzelfde jaor begós de [[Spaonse Successieoorlog]]. Ouch de Spaonse keuning waor zoonder zäöns gestorve en Lowie XIV maakde aonspraak op zien opvolging. Dit hej beteikend tot ouch de Zuieleke Nederlen in Franse hen zouwe koume, wat neet in Nederlands belaank waor. D'n oorlog doort tot [[1713]] en Fraankriek woort verslage. De Bourbons krege Spaanje in han meh móste de Zuieleke Nederlen aon de Habsbörgers euverdrage. Daorum sprik me veur d'n achtienden iew vaan ''Oosteriekse'' daan wel ''Habsbörgse Nederlen''. De Rippubliek kraog ouch get gebeed debij, oonder mie de stad [[Venlo]], zoewie 't rech um garnizoene in de Zuieleke Nederlen te stationere.
===Gestiedeg verval (1713-1747)===
Oondaanks dit militair succes waore de financië vaan de Rippubliek oetgepöt. Daobij hadde de regente ziech ummer mie tot 'n geslote laog vaan de steideleke bevolking oontwikkeld, die ziech oonderein in stand heel. Ummer dezelfde femilies hele 't bestuur 't han, wat tot e [[patriciaot]] ('n adel-echteg systeem) leide. 'n Touwnummende corruptie (touwkinning vaan [[sinecuur|sinecure]]) vergroetde 't versjèl tösse riek en erm. Ouch raakde d'n handel achterop bij de naoberlen. In [[1741]] raakde de Rippubliek verwikkeld in d'n [[Oosteriekse Successieoorlog]]. Wie de Fransoze in [[1747]] 't groondgebeed vaan de Rippubliek binnevele, besloot, oonder drök ouch vaan volks sentimint, prins [[Wöllem IV vaan Oranje]] tot stadhawwer vaan alle geweste oet te rope. Aanders es zien veurgengers waor Wöllem IV èrfprins vaan de Nederlen, dus formeel staotshoof, wie ouch aonveurder vaan leger en vloot. Ouch die functies woorte èrfelek verklaord.
===Vereineg oonder eine prins (1747-1795)===
| |||