Cambrium: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Stephan 0796 (Euverlèk | biedrages)
KGeen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
 
Tekslien 1:
{{Dialek|Heëlesj}}
[[Plaetje:Trilobit Paradoxides - Cambrium - Jince, Czech Republic.jpg|thumb|[[Fossiel]] va inne trilobeet i Cambrisj gesjteente]]
't '''Cambrium''' is inne geologisje tiedpèrk die óngerdeel oetmakd va de era [[Paleozoïcum]]. De periode löp va 541 ± 1,0 bis 485,4 ± 1,9 meljoen joare geleje. 't Tiedpèrk is d'r ieësjte binne de era Paleozoïcum en weëd ópgevolgd durch 't [[Ordovicium]]. 't Woad Cambrium is vuur 't ieësj gevalle in 1835, toen de Britse wetesjapper [[Adam Sedgwick]]. Heë benumte 't gesjteente dat heë óngerzócht noa 't gebeed ''Cambria'', de auw Romiense benaming vuur [[Wales]] (en durch de Welsje óch zoeë genömt: ''Cymru''). I 't Cambrium woeëde óp groeëter sjaal de ieësjte mieëcellige dere gevörmt (de [[Metazoa]]). Doa vuur, i de era [[Ediacarium]] dat vilt ónger 't [[Proterozoïcum]], besjtónge inkel [[spónsechtige|zjwemme]], meh óch al incellige (wie ''[[Heteronema medusae]]''). I 't begin va 't Cambrium versjint zikker de helf va alle bekangde soarte (mieëcellig) leëve, oane (noasjpöarbare) vuurawwesj. Dit weëd aagedoed mit [[Cambrische explosie|Cambrisje explosie]]. Plenter góf 't nag alling i water en [[alge]] woare talriek. Óp lank besjtónge inkel [[sjummele|köame]] en [[bacterie]]je.
 
 
Durch de Cambrisje explosie óntsjtónge óch de ieësjte fossileerbare dere, mietstes mit kalkachtige sjaal. Óch [[Trilobetetrilobiete]] (en anger kreefachtige) woare vöalvuurkómmengd. Dit makd gesjteente oet 't Cambrium beëter te óngersjeie va awwer gesjteente. Pas in 1991 woeëd de persesie definitie va Cambrisj en awwer gesjteente, boete 't Fanerozoïcum (va Cambrium bis noe) aa de hank va gesjteente va 't Canadese eilank Newfoundland bepoald. 't Cambrium is óntsjtange noa 't öapebreke vatva 't [[superkontinentsupercontinent|superkontinensuperkontint]] [[Pannotia]]. Noard-Amerika en Europa mit Afrika zótte toen nag aaneen vas. Oet ieëder tiëde vóng er [[Orognese|gebirgsvaawing]] plaatsj, oeë durch 't noa gebirgdes guëf mit Cambrisj gesjteente i Scandinavië, Groeët-Brittannië en aa d'r anger ziej ligke de bergkete va de [[Appalache]] en óch anger gesjteente aan de Amerikaansje oeëskös herinnere aa 't Cambrisj geologisj verleje. Óch i d'r Belsje [[Condroz]] en aa 't aangrénzengde, noardelige rank va de [[Ardenne]] kumt Cambrisj gesjteente aa d'r óppervlaak. Dit gebeed ligk aa de gréns mit 't jungere [[Rienlanksleisjteëgebirgde|Massief va de Ardenne en d'r Eifel]]. Durchdat i 't sjpieër era va 't [[Devoan|Devoon]] de naobei geleëge Ardenne óngerhevig woar aa gebirgsvaawing en d'r Condroz aa d'r anger kank al grénste aa 't nog groeëtere Cambrisje massief va Noardwes-Europa, koam 't ónger zölke drök te sjtoa, dat 't awwer Cambrisj gesjteente verticaal umhoeëg sjót. Zölke geologisje fermasies zint zildzaam in [[Europa]].
 
{{Geologisje tiedsjaal}}
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Cambrium"