Sjteekoal: Versjèl tösje versies

'''Sjteenkaol''' is e metamorf gesjteente dat gevörmt weëd durch aafzittinge va [[fossiele|fossiele planteriste]]. 't Gesjteente besjteet oet lieëge [[kaolstóf|koalsjtóf]], die ónger hoeëge drök en temperetuur in 'ne langen tiedsdoër vervurmt weëd (dat me metamorf numt). Sjteenkaol vörmt zich noa [[broenkaol|broenkoal]], en broenkaol vörmt zich noa turf, ofwaal gedruëgd veen. I kombenasie mit d'r drök, temperetuur en tiedsdoor óntsjteet oetintelig [[grafiet]], [[antraciet]] en [[diamant]]. 't Dilve va 't gesjteente geet óngergronks. 't Gesjteente weëd döks gebroek as brankstóf vuur elektriciteetscentrale's. Vreuger woeëd sjteenkaol óch gebroek vuur hoezelige doeleng, wie koake óf 't branke va 'ne kachel. Durch de inveuring va de centrale verwarming in de [[joarejaore 1970|'70]], is 't gebroek va sjteenkaol vuur hoezelig doeleng kuëme vervalle.

[[Zuud-Limburg|Zuud-Limburg]] en [[Midde-Limburg]] make deel oet va e groeëter sjteenkoalwinningsgebeed, sjtrèkkende va [[Ibbenbüren]] i 't Pruusj (bei Wesfale), bis in de umgeëving va 't Noard-Franzuësisje [[Kales]] (op Franzuësisj: ''Calais''). Dit sjteenkoaleveld woeëd gevörmt in ge tiedperk va 't [[westfalien]] (313-309.9 meljoen joare geleëe), 'n deelperiode va 't [[karboon]] (resp. 359.2-299). In de [[twelfde iew|twólfde ieëw]] woeëd vuur 't ieësj sjteenkoal gedólve in ge daal va 't reveerke de [[Worm]] bei [[Kirchroaj]]. In 1723 kroag 't kloaster va [[Rolduc]] 't rech um 't sjteenkoal in g'n umgeëving va Kirchroaj te dèlve. Dit gebeed sjtóng sjpieër bekank as de [[Domaniale Mien]]. Bei wettelig besjleet in 1901 is 't gebeed va Kirchroaj bis Zittert-Geleën (de oeëstelige en westelige Miensjtreek) óntgonne vuur 't dèlve va sjteenkaol bis ungeveër 't eng va de [[jaore 1960|60'er joare]].