Quark: Versjèl tösje versies

[[Plaetje:Standard_Model_of_Elementary_Particles.svg|thumb|'t Standaardmedèl vaan elementair deilkes. De quarks stoon in 't mauf.]]

[[Plaetje:Quark_structure_proton.svg|thumb|E proton, wie 't besteit oet twie up-quarks (bel mèt 'u') en einen down-quark (bal mèt 'd'), bijeingehawwe door [[gluon]]e (golflijnsjes) en edert mèt zien eige kleurlaojing (greun, blauw en roed; de verdeiling euver de drei quarks hoof neet per se zoe te zien).]]

 

Quarks kinne, in tegestèlling tot aander deilkes, alle veer de [[krach]]te oetoefene en oondergoon ([[elektromagnetisme]], [[zwuurtekrach]], [[sterke kernkrach]] en [[zwake kernkrach]]), höbbe 'ne [[spin (natuurkunde)|spin]] vaan 1/2 en e [[baryon]]nommer vaan 1/3 en bezitte allemaol [[kleurlaojing]] (neet ummer dezelfde). 't Gief zès ''smake'' vaan quarks, die in drei paore veurkoume: d'n up-quark, d'n down-quark, de charm-quark, de strange-quark, d'n top-quark en de bottom-quark. [[Antimaterie|Antiquarks]] bestoon ouch, en wel veur alle zès smake; zij höbbe wie alle antideilkes dezelfde massa meh tegegestèlde laojinge. Drei quarks make same ei [[baryon]]; drei up- en downquarks make same [[proton]]e (twie up, einen down) en [[neutron]]e (einen up, twie down) en die twie koume daorum hiel väöl veur. Evezoe make drei up- en down-antiquarks 'n antiproton of antineutron. Nog aander combinaties zien meugelek; gans bezunder is de [[pentaquark]] (e baryon bestoonde oet veer quarks en einen antiquark), wat in juli 2015 woort gevoonte. 'ne Quark en 'nen antiquark same make e [[meson]]. Mesone, baryone en antibaryone zien alledrei veurbeelder vaan hadrone. Baryone zien wie quarks zelf ouch weer fermione, umtot ze 'ne spin vaan 1/2 of 3/2 höbbe (3/2, of 3·1/2, allein es de drei spins geliek geriech zien; zoe neet daan zalle twie vaan de drei ziech oonderein opluffe); mesone evels höbbe 'ne spin vaan 0 (wienie de spins vaan quark en antiquark tegegestèld geriech zien en ziech opluffe) of 1 (wienie de spins geliek geriech zien) en valle oonder de bosone.