Quark: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
Tekslien 2:
[[Plaetje:Standard_Model_of_Elementary_Particles.svg|thumb|'t Standaardmedèl vaan elementair deilkes. De quarks stoon in 't mauf.]]
[[Plaetje:Quark_structure_proton.svg|thumb|E proton, wie 't besteit oet twie up-quarks (bel mèt 'u') en einen down-quark (bal mèt 'd'), bijeingehawwe door [[gluon]]e (golflijnsjes) en edert mèt zien eige kleurlaojing (greun, blauw en roed; de verdeiling euver de drei quarks hoof neet per se zoe te zien).]]
De '''quarks''' zien 'n klas vaan zès [[elementair deilkes]]. Ze zien de belaankriekste bestanddeile vaan [[materie]]. Door e natuurkundeg percès wat me ''[[confinement]]'' neump, kinne quarks (opoonder denormaal top-quarkumstendeghede nao) noetsneet vrij veurkoume; in plaots daovaan zitte ummer aoneingekloonke in samegestèlde deilkes, die [[hadron]]e heite. Zelf hure quarks, same mèt [[lepton]]e, tot de [[fermion]]e (dit in tegestèlling tot [[boson]]e). Quarks kinne, in tegestèlling tot aander deilkes, alle veer de [[krach]]te oetoefene en oondergoon ([[elektromagnetisme]], [[zwuurtekrach]], [[sterke kernkrach]] en [[zwake kernkrach]]), höbbe 'ne [[spin (natuurkunde)|spin]] vaan 1/2 en e [[baryon]]nommer vaan 1/3 en bezitte allemaol [[kleurlaojing]] (neet ummer dezelfde). 't Gief zès ''smake'' vaan quarks, die in drei paore veurkoume: d'n up-quark, d'n down-quark, de charm-quark, de strange-quark, d'n top-quark en de bottom-quark. [[Antimaterie|Antiquarks]] bestoon ouch, en wel veur alle zès smake; zij höbbe wie alle antideilkes dezelfde massa meh tegegestèlde laojinge. Drei quarks make same ei [[baryon]]; drei up- en downquarks make same [[proton]]e (twie up, einen down) en [[neutron]]e (einen up, twie down) en die twie koume daorum hiel väöl veur. Evezoe make drei up- en down-antiquarks 'n antiproton of antineutron. 'ne Quark en 'nen antiquark same make e [[meson]]. Mesone, baryone en antibaryone zien alledrei veurbeelder vaan hadrone.
 
't Bestoon vaan quarks woort in [[1964]] door [[Murray Gell-Mann]] en [[George Zweig]] oonaofhenkelek vaanein veroonderstèld en veer jaor later bij experimint bevèsteg. De oontdèkking vaan de quarks heet geleid tot 't [[standaardmedèl]] vaan de [[deilkesfysica]].
Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "https://li.wikipedia.org/wiki/Quark"