Radioactiviteit: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
oetgebreid |
|||
Tekslien 23:
* '''[[Bètastraoling|Bètaverval]]'''. Heibij veraandert e neutron in e proton, of in de taol vaan de [[deilkesfysica]]: 'nen down-[[quark]] in 'nen up-quark. Es resproduk oontstoon 'n elektron en e [[neutrino]]. Es gevolg daovaan is 't vervalproduk 'n atoom ein illemint hoeger es 't bronmateriaol, mèt eveväöl nucleone (veurbeeld: [[protactinium]]-233 vervèlt tot [[uranium]]-233). Neutrino's interagere zier wieneg mèt aander deilkes en doen feitelek niks; 't negatief gelaoje elektron evels zal ziech aon 'n atoom wèlle hechte en zoe 'ne negatieve stroum teweegbringe. In tegestèlling tot alfastraoling kin bètastraoling gemekelek door d'n hoed heer; hei is 't al zaak um ziech te besjerme (beveurbeeld mèt loed).
** '''Positief bètaverval'''. Ouch 't umgekierde is meugelek: e proton wat in e neutron veraandert en daobij e neutrino en e [[positron]] ('t [[antideilke]] vaan 't elektron) oetstoet. Lèt wel: neutrone höbbe mie massa es protone, dus dees reactie kin allein wienie nog aander deilkes in d'n atoomkern bij 't verval betrokke zien. Neet te verwarre mèt elektronevangs (zuug oonder)!
* '''[[Gammastraoling|Gammaverval]]'''. Dit vint plaots es bijproduk vaan alle aander soorte radioactief verval. Gammastraoling besteit oet [[foton]]e en vèlt daorum oonder de [[elektromagnetische straoling]]. In vergelieking evels tot aander vöm vaan EM-straoling (ziechbaar [[leech]], [[UV-straoling]], [[radiogolve]] etc.) is gammastraoling extreem hoegfrequint (en dus [[energie|energetisch]] gelaoje) mèt frequinties bove d'n 10 EHz (>10<sup>19</sup> [[hertz|Hz]]). 't Drink meujteloes door de mins heer en is in groete concentraties al snel doejelek. Bij de mieste radioactief stoffe kump neet väöl gammastraoling vrij, meh wienie 'n atoom in [[aongeslage touwstand]] vervèlt (wie daan ouch) kin ze in groete maot weure gemete.
* '''[[Elektronevangs]]'''. Soms vingk e proton 'n elektron oet de umgeving op, um same demèt e neutron te weure. Dit perces liekent op positief bètastraoling (boebij wie gezag ouch e proton in neutron veraandert) meh versjèlt doortot 't atoom get opnump i.p.v. oetstoet en 't atoomgewiech dus touw- in plaots vaan aofnump.
* '''[[Spontaon splieting]]'''. [[Kernsplieting]] gebäört gemeinelek door bombardemint (miestens, meh neet ummer, kunsmaoteg) vaan 'nen atoomkern mèt e neutron. 't Atoom kump dan in aongeslage touwstand terech en vèlt oonder zien eige energie oeterein. Soms gebäört dit evels spontaon. Bij väöl hendeg instabiel [[superzwoer eleminte]] is dit regel, aander, minder groete atome euverkump 't incidenteel.
| |||