Rippubliek vaan de Zeve Vereinegde Nederlen: Versjèl tösje versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
K →Taol |
|||
Tekslien 132:
't [[Calvinisme]] waor [[staotsreligie]]; formeel waor 't de insegste touwgestande religie en 't waor zeker e vereisde veur 't bekleide vaan 'n opebaar amb. De geisteleke droonge aldoor aon op streng naoleving vaan dit monopolie; formeel evels kós edereinde privé ziene godsdeens belije. Kèrkgaank waor wel aan ban gelag, en aandersgeluivege móste ziech vaan [[sjuilkèrke]] bedene die (soms zier eupelek) woorte gedoog.
Aanders es in de negentienden en twintegsten iew, wie 't 'n ooneuverziechteleke väölheid aon genoetsjappe gaof, waore de calvinistische kèrke vereineg in ein [[synood]]. Groete oetzundering waore de [[remonstrante]], die in 't Twelfjaoreg Bestand waore opgekoume en 'n lier aonhinge die protestante allewijl ''vrijzinneg'' zouwe neume, dewijl de contraremonstrante orthodox waore ingestèld. De remonstrantse lier woort oonderdrök en verboje op de [[Synood vaan Dordrech]]; sindsdeen móste ouch häör aonhengers in 't geheim kèrke. Wijers gaof 't binne de synood wel facties. Mèt de [[Naoder Rifformatie]], die roond 1700 (neet allein in de Nederlen en neet allein bij de calviniste; zuug ouch [[piëtisme]]) opkaom, woorte bepaolde gemeintes oetgesproke streng en soms oetgesproke mystiek vaan aard (''[[opwèkking]]e'' of ''bereuringe''). Gemeintes boe dees meneer vaan preke wortel sjoot, zouwe later dèks [[bevindelek gerifformeerd]] weure; me vint ze op versjèllende plaotse in Midde- en Zuidwes-
Neet euveral waor 't calvinisme ouch de euverheersende religie. Globaol leep (en löp!) de grens tösse euverwegend calvinistisch en katheliek gebeed geliek mèt de grens die de Nederlen in 't Twelfjaoreg Bestand hadde. In dezen tied had de euverheid aon allebei de kante de han vrij veur de inseg touwgestande religie op te lègke. Aon de Staotse kant gebäörde dat minder rigoureus es aon de Spaonse kant; daobij waor de religieus vervolging hei veural 'n zaak vaan de lieger euverhede. Conservatief ambachshiere besjermde soms 't katholicisme en dwoonge hun oonderhurege neet tot bekiering. Dit verklaort kathelieke enclaves wie me die noe nog vint in beveurbeeld Noord-Holland en Zieland. De situatie verbeterde veur de kathelieke aonzienlek nao 't Rampjaor: mèt d'n inval vaan de Franse verstoont me tot me ze neet aon de kant vaan 't ouch katheliek Fraankriek mós höbbe. In de Generaliteitslen hadde de kathelieke al hielemaol de ruimte: zeker in Staots-Euvermaos ('t Heuvelland) woort d'n ieredeens gei struibreid in de weeg gelag en gónge protestante en kathelieke zelfs nao dezelfde kèrk.
| |||