Sjteekoal: Versjèl tösje versies

{{Dialek|Heëlesj}}

'''Sjteinkaol''' is e metamorf gesjteinte det gevörmj wäödt deur aafzétting vaan [[fossiele|plánteresjte]]. 't Gesjteinte besjteit oét laoge [[kaolstóf]], diej ónger hoeëge drök en temperetuur in eine lángj tiedsdoor vervórmje (metamorf). Sjteinkaol vörmj zich nao [[broenkaol]], en broenkaol vörmj zich nao turf, ofwè gedroeëgd veen. In kómbenasie mit de drök, temperetuur en tiedsdoor ontjteit oetèntelik [[grafiet]], [[antraciet]] en [[diamant]]. 't Dèlve vaan 't gesjteinte geit óngergrondsj. 't Gesjteinte wäödt dèks gebroek as brandjstóf veur elektriciteitscentrale's. Vreuger wäödt sjteinkaol ouch gebroek veur hoeselik doeleinje, wie kaoke óf 't brande vaan ein kachel. Deur de injvoéring vaan de centrale verwarmingj in de jaore '70, is 't gebroek vaan sjteinkaol veur hoeselike doeleinje kómme vervalle.

 

Zuud- en Midde-Limburg mácht deil oét vaan ein groeëter sjteinkaolgebeed, sjtrékkende vaan Ibbenbüren in Duutsjland (beej Westfale), tót in de ómgaeving vaan 't Naord-Franse [[Kales]] (op Frans: ''[[Calais]]''). Dit sjteinkaolvéld wäödt gevörmj in 't tiedpérk vaan 't [[westfalien]] (313-309.9 miljoen jaor gelieje), ein deilperiode vaan 't [[karboon]] (359.2 - 299 miljoen jaor gelieje). In de 12e iew wäödt veur 't ierst sjteinkaol gedòlve in de dal vaan 't reveertje de Worm biej [[Kirchroaj]]. In 1723 krieg 't kloaster vaan [[Rolduc]] 't rech om 't sjteinkaol in de ómgaeving vaan Kirchroaj te dèlve. Dit gebeed sjtónd laeter bekind als de Domaniale mien. Beej wèttelik besjloét in 1901 is 't gebeed vaan Kirchroaj tót Zittert-Gelaen (de oostelike en westelike Miensjtreek) óntgonne veur 't dèlve vaan sjteinkaol bis óngevaer eind jaore '60.